KAMU YATIRIMLARI NEDİR? Yazdır

Kamu yatırımı, devlet tarafından ülkenin maddi sermaye stokuna yapılan ilâvelerdir. Burada yatırım sadece fizik kapital ile ilişkili olarak ele alınmaktadır. Geniş anlamda kamu yatırımları ise, kamu carî harcamalarının belli bir kritere göre verimli sayılmalarını da kapsamaktadır. Kamu harcamalarında verimlilik kriterinin anlamı zaman içinde oldukça değişmiştir. Başta sadece kendini malî bakımdan itfa eden harcamalar verimli kabul ediliyor ve yatırım sayılıyordu. Sonra bir harcamanın kendi geliri dışında diğer kamu gelirlerinde sağladığı artış da gözönüne alındı. Meselâ bir yolun yapılması dolayısıyla taşıt sayısının artması ve bunun sonucunda taşıtlardan alınan vergi tutarında sağlanan artışın gözönüne alınması gibi. Nihayet en geniş anlamda ekonominin prodüktivitesini yükselten devlet harcamaları verimli, dolayısıyla kamu yatırımı sayılmaya başlandı. Burada önemli olan, üretim faktörleri miktarının değil, fakat kalite ve özelliklerinin geliştirilmesidir. Meselâ eğitim ve sağlık sahasına yapılan belirli harcamalar işgücünün kalitesinin iyileştirildiği derecede kamu yatırımı sayılmaktadır. Bazı ülkelerde yapılan araştırmalar maddî sermaye stoku aynı kalsa bile, sadece beşerî faktörün kalite olarak geliştirilmesiyle millî gelirin artabileceğini göstermiştir. Kamu yatırımlarının geniş olarak tarif edilmesi teorik olarak doğru olmakla beraber bazı pratik nedenlerle uygulamada daha dar tarifler tercih edilmektedir. Son yıllarda kamu yatırımlarının iktisadi analizi konusunda oldukça önemli adımlar atılmıştır. Bir yandan bunların tasarruf, yatırım, istihdam ve millî gelir seviyesi üzerindeki etkileri ve büyüme içindeki rolleri incelenmekte ve diğer yandan da kamu yatırım projelerinin değerlendirilmesi ile ilgili yeni kriterler geliştirilmektedir. 1929 krizinden sonra Keynes iktisat bilimine getirdiği yeniliklerden en önemlisi devletin yapacağı yatırımların millî geliri, o ekonomiye ait çarpan katsayısı ile çarpılarak arttırması gerçeğidir. Bu gerçek, devletin depresyon dönemlerinde o kadar lüzumlu olmayan sahalara bile yapacağı yatırımlarla ekonomiyi canlandırabileceğini ortaya koymuştur. Kamu yatırımlarının değerlendirilmesinde uygulanan önemli tekniklerden biri Fayda - Maliyet Analizidir. Burada bir yandan belirli bir kamu yatırımının yaratacağı direkt ve endirekt faydalar, diğer yandan da bu yatırımın sabit maliyetleri ile işletme masrafları hesaplanmaktadır. Meselâ bir karayolu inşasında bu yolun sağlayacağı zaman tasarrufu, kazalarda yaratacağı azalışın getireceği tasarruf (insan ve mal kayıplarında düşüş), arabaların aşınma payının azalması ve benzeri faydalar bulunmaya çalışılır, diğer yandan da yolun inşa masrafı ile yıllık bakım giderleri bulunur. Gerek maliyetlerin, gerek faydaların gelecekteki tutarları ıskonto edilerek bugünkü reel değerleri bulunur. Faydanın maliyeti aşması halinde yatırım uygun görülür. Alternatif yatırım projeleri arasından da net faydası en yüksek olanı seçilir. Kamu yatırımlarını esas olarak iki grupta toplamak mümkündür: a) Alt yapı yatırımları, b) Üretken yatırımlar. Alt yapı yatırımları kendileri üretken olmayan, fakat diğer yatırımların üretkenliğini arttıran yol, baraj vs. gibi yatırımlardır. Üretken yatırımlar ise genellikle özel kesimde gördüğümüz türden yiyecek, giyim gibi istihlâk malları üretimi için yapılan yatırımlardır. Her ekonomide bu iki tür yatırım arasında optimal bir oranın bulunması gerekir. Kamu yatırımları genellikle alt yapı yatırımlarıdır. Az gelişmiş ülkelerde sermaye yetersizliği dolayısıyla devlet üretken yatırımlara da girişir. Meselâ Türkiye'de 1930'larda durum böyle olmuş ve devlet birçok istihlâk maddeleri üretimi için direkt yatırım yapmıştır. Gelgelelim, devletin bu tutumu o zamandan bugüne devam etmiş ve özel sektörde yeterli sermaye ve istek olduğu halde, alelade istihlâk malları alanında devlet yatırım yapmaktan bugün de vazgeçmemiştir. Bununla beraber, devlet toplam yatırımları içinde altyapı yatırımları payının artmama bulunduğunu belirtmek icap eder. Bugün Türkiye'de, konsolide bütçe içinde yatırımların payı % 25'in biraz üstündedir. Yatırım harcamalarının yaklaşık olarak 3/4'ü yapı, tesis ve büyük onarım giderlerini ayrılmakta, geri kalan 1/4'de kısmen etüt ve proje harcamalarına, kısmen de makine - teçhizat harcamalarına gitmektedir. Genel bütçeden yapılan yatırımlar içinde Bayındırlık Bakanlığı okunamadı) gelmekte onu Tarım, Sanayi, Millî Eğitim (okunamadı) İskân Bakanlıkları izlemektedir. Kats (okunamadı) relerde ise yatırım harcamalarının çok büyük bir bölümü Devlet Su işleri Genel Müdürlüğü ile Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktadır. Türkiye'deki kamu yatırımlarının yaklaşık olarak % 80'i ekonomik hizmetlere % 10'dan biraz fazlası sosyal hizmetlere, % (okunamadı)'dan azı da genel hizmetlere gitmektedir.

Almancası : Investitionen der offentlichen Hand.
Fransızcası : investissements pulk(okunamadı)
ingilizcesi : public investments.
(Bk; devlet yatırım harcamaları).