İşletme ve muhasebe terimi olarak para dışındaki bütün sermaye unsurlarını içine alır. Özellikle her türlü hisse senetleri, tahviller, stoklar, makineler, filetler, binalar, arazi ve işleyen bir teşebbüs ayni sermaye olarak nitelendirilebilir.
Ancak, ayni sermaye terimi daha çok hukuki bir terim olarak kullanılır ve bir teşebbüs kurulurken o teşebbüse konulan paradan başka her türlü sermaye ayni semaye olarak deyimlendirilir.
Ticaret Kanunumuzun 139 uncu maddesine göre “kanunda aksine hüküm olmadıkça” ticaret şirketlerine sermaye olarak;
i) Para, alacak, kıymetli evrak ve menkul şeyler;
ii) İmtiyaz ve ihtira beratları ve alameti farika ruhsatnameleri gibi sınai haklar;
iii) Her nevi gayrimenkuller;
iv) Menkul ve gayrimenkullerin faydalanma ve kullanma hakları;
v) Şahsi emek;
vi) Ticari itibar;
vii) Ticari işletmeler;
viii) Telif hakları, maden ruhsatnameleri gibi iktisadi değeri olan sair haklar konulabilir.
Yukarıda sözü edilenlerden para, alacak ve şahsi emek dışında kalanların hepsi ayni sermaye olarak düşünülebilir.
Yine Ticaret Kanunumuzun 143. Maddesine göre «sermaye olarak konan ayınların değerleri şirket mukavelesinde tespit edilmemişse konuldukları zamandaki borsa veya piyasada cari fiyatları, bunlar bulunmadığı takdirde ehlivukuf tarafından biçilecek değerleri, ilgililerce kabul edilmiş sayılır».
«Mukavelede aksi kararlaştırılmış olmadıkça, sermaye olarak konan malların mülkiyeti şirkete ait ve haklar şirkete temlik edilmiş olur».
Ticaret Kanununun 155 inci maddesinde de kollektif şirket sözleşmesinde «her ortağın sermaye olarak koymayı taahhüt ettiği para mahiyetinde olmayan sermayenin değeri bu değerin ne suretle biçilmiş olduğu» yazılmalıdır.
Yine Ticaret Kanununun 279 uncu maddesinde paradan başka sermaye olarak konan haklar ve mallarla bunlara mukabil verilecek hisse senetlerinin miktarı ve mevcut bir işletmenin veya bazı ayınların devir alınması söz konusu olduğu takdirde onun bedeli ve kurucular tarafından şirketin kurulması için şirket hesabına satın alınan diğer şeylerin bedelleri» nin anonim şirket ana sözleşmesinde yazılması şart koşulmuştur.
Anonim şirketlerin tedrici kuruluşu halinde halkı katılmaya çağırmak için çıkarılacak izahnamede de Ticaret Kanununun 281 inci maddesi gereğince «sermaye olarak konan ayınları ve bu ayinler mukabilinde verilecek karşılığı ve mevcut bir işletmenin veya bazı ayınların devir alınması esas mukavele hükümlerinden ise onun bedelini...» göstermelidir.
Ticaret Kanununun 283 üncü maddesine göre anonim şirket sermayesine katılma talebi «iki nüsha iştirak taahhütnamesi ile tanzim olunur... İmzaları noterce tasdik edilmiş olan iştirak taahhütnamelerinde gayrimenkul mülkiyeti veya gayrimenkul üzerindeki ayni hakların sermaye konulmasına ait taahhütler resmt şekil aramaksızın muteberdir». Böyle bir taahhüt halinde ayni kanunun 285 inci maddesi gereğince «sermaye olarak paradan başka iktisadi bir değer veya menkul mal konulması taahhüdü şirketin hükmi şahsiyet kazandı tarihten itibaren onları üzerinde malik sıfatı ile doğrudan doğruya tasarruf edebileceğinin ve garimenkul üzerindeki mülkiyet veya saif aynı hakların sermaye olarak konulması taahhüdü ise bu hakların şirketin hükmi şahsiyet kazanmasiyle beraber tapu siciline tescil edileceğinin kabul edilmiş olması demektir».
Sermaye olarak konan ayınların değerini bilirkişiler biçer. Anonim Şirket ani kuruluş neticesi ise bu bilirkişileri şirketin onaylaması için başvurulan ticaret davalarına bakan mahkeme; tedrici kuruluşta ilk umumi heyeti seçer.
Ayın karşılığı olan hisse senetlerinin şirketin tescilinden itibaren iki yıl geçmeden başkalarına devri hükümsüzdür.
Almancası : Sachkapical.
Fransızcası : capital en nature.
İngilizcesi : real capital.