Yahut Aşınma-Yıpranma veya Azalan Bakiyeler Usulü ile amortisman, bilhassa başlangıç yıllarında daha hızlı, bir kullanima uğrayan sabit mevcutların aşınma yıpranma paylarının hesaplanmasında gözönünde tutulur. Bu arada, teknik gelişmeler dolayısıyla, sabit mevcutlar normal ömrünü bitirmeden, yeni makine ve aletleri kullanan işletmelerin rekabeti ortaya çıkabilir. Bu durumla karşılaşabilecek ve mamul fiyatlarını düşürme zorunda kalabilecek teşebbüse, başlangıçta yüksek aşınma yıpranma payı ayırma imkanını sağlamak için de bu yola başvurulur. Bunun yanında, sabit mevcutların ilk kullanılma yıllarında daha üretken (produktif) olacağı da gözönünde tutulur.
Bu yöntemde, sabit mevcudun ömrüne göre hesaplanacak aşınma-yıpranma yüzdesi ile bu sabit mevcudun değeri çarpılarak ilk yılın aşınma-yıpranma payı bulunur. İkinci yılda aynı yüzde, aşınma-yıpranma payı indirilmiş sabit mevcudun artakalan değeri ile çarpılır. Böylece bulunan aşınma yıpranma payı, birinci yıla bakışla daha azalmıştır. Sonraki yıllarda da bir önceki yılların aşınma-yıpranma payları toplamları eritilerek artakalanla aşınma-yıpranma yüzdesi çarpılmak suretiyle herbir yılın aşınma yıpranma payı bulunur.
Her yıl, sabit mevcut değerinin artakalanı azalmakta olduğundan, buna Azalan Artakalanlı Aşınma Yıpranma Yöntemi denir. Bu, yöntemde, aşınma-yıpranma yüzdesi aynı kaldığı halde, sabit mevcudun artakalan değeri her yıl azaldığından aşınma yıpranma payı gittikçe azalır. Ancak, sabit mevcut ömrünün son yıldaki artakalanı, o yılın aşınma-yıpranma payı olarak alınır ki, bu miktar önceki yılın payından daha yüksek olabilir. Sözgelişi 1.000.000 TL. Değerinde 10 yıl ömürlü bir sabit mevcudun % 10 dan aşınma payı şöyle bir seyir gösterir:
Yıllar | Azalan Artakalan | Azalan Artakalanlı Aşınma Yıpranma |
1 | 1.000.000 | 200.000 |
2 | 800.000 | 160.000 |
3 | 640.000 | 128.000 |
4 | 512.000 | 102.400 |
5 | 409.600 | 081.920 |
6 | 327.680 | 065.536 |
7 | 262.144 | 052.144 |
8 | 210.000 | 042.000 |
9 | 168.000 | 033.600 |
10 | 134.400 | 134.400 |
Örnekte görüldüğü gibi, ilk yıl 200.000TL. Olan aşınma-yıpranma payı dokuzuncu yılda 33.600 TL. Na kadar düşmüş; onuncu yılda ise, sabit mevcut ömrünün son yılında, 134.400 TL. Lık artakalanı, aşınma-yıpranma payı olarak almak gerekmiştir.
Eğer, sabit mevcudun tahmin edilen ömrü sonunda «hurda değeri» (salvage value-scrape value) kalmışsa, bu değer, son artakalandan çıkarılıp geri, kalanı., son yılın aşınma-yıpranma payı olarak göz önünde tutulabilir. Ama, hurda değeri sıfır ise, son yılda aşınma-yıpranma payı oldukça yüksek kalmış olur. Bunu önlemek için, sabit mevcudun ömrünün bir kısmında, azalan artakalan yöntemi ile aşınma-yıpranma payı hesaplandığı halde geri kalan sürede, doğrusal aşınma-yıpranma yöntemi uygulanır. Bu suretle, bundan sonra sabit mevcudun azalmış artakalan değerinin, eşit taksitlerle aşınma-yıpranma payları hesaplanmış olur.
Bizde de vergi usul kanunumuz, %25’i geçmemek üzere normal aşınma-yıpranma oranının iki kalına kadar aşınma-yıpranma oranı uygulanabileceğini ve bu yöntemi uygulayan teşebbüsün, dilediğinde aynı oranı kullanarak doğrusal aşınma yıpranma yöntemine dönebileceğini kabul etmiştir.
Almancası : degressive Abschreibung.
Fransızcası : amortissement décroissant.
İngilizcesi : decreasing charge methods, diminishing balance methods.