Vergide ve özellikle gelir vergisinde müterakkiliğin, matrah büyüdükçe artma oranının azalmasıdır. Çoğalan müterakkiliğe karşıt bir tarife sistemidir. Tatbikatta, müterakkilik hemen daima azalan bir biçimdedir. Türk gelir vergisi de azalan bir müterakkilik tarifesi tatbik etmektedir.
Azalan müterakkilik başlıca iki şekilde tertip edilebilir. Birincisinde artma oranları sabit tutulduğu halde tarife basamakları gittikçe genişletilmektedir. İkincisinde ise tarife basamakları aynı kalmakta, artma oranı azaltılmaktadır. Bundan başka vergi dilimleri, tarife basamakları ve vergi oranları arasında türlü kombinezonlar kurarak çok çeşitli şekillerde «azalan müterakki tarifeler» elde edilebilir.
Sınırlı müterakkilik, zaruri olarak azalan müterakkiliğe varır. Çünkü marjinal oranın tatbik edildiği dilimin üstünde kalan gelirler için artık vergi oram artışı söz konusu değildir.
Türk Gelir Vergisinin 1972 başlangıcında yürürlükteki tarifesi, basit bir azalan müterakkilik sisteminin nasıl olduğunu göstermektedir.
Gelir Dilimleri | Vergi oranı % | |
İlk | 2500 lira için | 10 |
Sonra gelen | 2500 “ “ | 15 |
“ “ | 5000 “ “ | 20 |
“ “ | 15000 “ “ | 25 |
“ “ | 30000 “ “ | 35 |
“ “ | 60000 “ “ | 45 |
“ “ | 120000 “ “ | 60 |
“ “ | 225000 “ “ | 60 |
“ “ | 255000 “ “ | 65 |
“ “ | 285000 “ “ | 68 |
1 Milyon lira vo fazlası için | 60 |
(M. Yaşa)
Almancası : abnehmende Progression.
Fransızcası : progressivité décroissante.
İngilizcesi : decreasing progressivity.
(Bk; müterakkilik, artan, müterakkilik, müterakkilik derecesi).