BANKACILIKTA KLİRİNG TAKAS NEDİR? Yazdır

Ödeme sisteminin uygulanması, çek tedavülünün Anglo Sakson ülkelerinde gelişmesini sağlamıştır. Kliring veya takas denilen ödeme türü, eski çağlardan beri bilinmekte idi. Ortaçağ fuarlarında, kliring işlemleri oldukça önemli yer tutardı. Fuarlarda birbirlerine karşı-hem alacaklı ve hem borçlu duruma geçen tacirler, bunları mahsup ederek yalnız bakiyeleri para ile öderlerdi. Kliring sistemini bankacılığa sokanlar, büyük Londra bankalarının hademeleridir. On Sekizinci Yüzyılda, kliring sisteminin İngiltere'de yayılmasına zemin hazırlayan sebep, tembelliktir. Vezne hademeleri, bankaları teker teker dolaşarak çekleri ve diğer senetleri tahsil etmektense, sokak köşelerinde ve kahvehanelerde buluşarak aralarında hesaplaşmayı uygun görmüşlerdir. Bedelini almakla görevlendirildikleri çekleri ve senetleri karşılıklı mahsup etmişlerdir Daha önce büyük fiyatlar tutan tahsil ve ödeme işlemlerini para kullanmaksızın kayden yürütmek imkanını kazandıran bir çığır açmışlardır. Banka idarecileri, bu hareketi başlangıçta iyi bir gözle karşılamamışlardır. Fakat bir süre sonra, Lombard Street firmaları, çekleri takas etmekte zaman, mekan ve likidite tasarrufu sağlandığını anlamışlardır. 1775 de, çeklerin tasfiyesi için Martins Bank'ta bir takas odası açılmıştır. Bu odanın tertibatı, bankalardan her birinin hesap durumunu gösteren bir tablo ile müteaddit çekmece gözlerinden ibaretti. Her gün saat 15 de ve bu sefer yetkili banka memurları takas odasına gelmekte ve getirdikleri çekleri kendilerine ait göze koymakta idiler. Saat dörde kadar, bırakılan çekler tasnif edilmekte ve alacaklarla vereceklerin hesabı çıkartılmakta idi. Bu şekilde takas muameleleri, bir süre de Payne and Smith firmasında devam etmiştir. Muamele hacminin gittikçe büyümesi üzerine, sırf bu muamelelerle uğraşmak üzere 1810 da bir Clearing House kurulmuştur. 1810 da Clearing House'un günlük muamele tutarı 4 milyon İngiliz lirasını aşmakta idi. Bu miktarın para ile ödenmeğe ihtiyaç hissedilen bakiyesi, 200 bin Sterling civarında dalgalanıyordu. 1928 de, Clearing House'un haftalık muamele toplamı 44 milyon İngiliz lirasına yaklaşmakta idi. Büyük İktisadi Buhranı izleyen yıllarda, kliring muamelelerinin hacminde kaydedilen daralış, bir aralık % 20 oranına erişmiştir. 1948 de, Clearing muamelelerinin haftalık tutarı ortalama 82 milyon İngiliz lirası idi. (F. Ergin) Almancası : “Clearing”. Abrechnung. Fransızcası : compensation. “Clearing” İngilizcesi : clearing. (Bk; Çek, mevduatın tedavülü, mevduat çarpanı, Walter Bagehot, Hartley Withers).