Yüklenirken Lütfen Bekleyiniz...

BANKACILIKTA TEMERKÜZ NEDİR?


Hareketi, diğer iş kollarındakinden ayrı özellikler taşımaktadır.

İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar bu konuyu inceleyen iktisatçılar zamanla firma sayısının azalmasına karşılık gişe (yahut Türkiye'deki deyimle şube) sayısının çoğaldığını yazarlar.

Günümüzde, gişe sayısı bütün dünyada artmağa devam etmektedir. Sürekli bir gelişme, firma hacminin de büyümesine ve aktif yekunlarının yükselmesine yol açmaktadır.

Firma sayısına gelince.. Burada kendine has özelliği olan bir durum ortaya çıkmaktadır.

i)   Batı dillerinde merger yahut fusion denilen klasik birleşmelere yine rastlanmaktadır. Birleşen bankalar yeni bir ad altında yahut eski adlarını bir araya getirerek tek bir tüzel kişilik altında toplan­maktadırlar. Bu tip birleşmeler, gerçek anlamıyla toplanmadır ve firma sayısı azalmaktadır.

ii)  Bazı bankalar, yalnız gişe örgütünü yani şubelerini kısmen veya tamamen satmaktadırlar.

Gişe örgütünün tümünü satan banka, tüzel kişiliğini sona erdirmemektedir. Haute Bangue yahut Merchant Banker kimliği altında çalışmağa devam etmektedirler.

Gişe örgütünü ticaret ünvanı ile beraber satın alan banka ise, levhalardaki adı aynen veya kendisininkini de ekleyerek kullanmaktadır.

Satıcı firma, devrettiği şubelerin levhalarında kendi adını bıraktığı gibi, genel merkezinin ünvanını da değiştirmemektedir. Şöyle ki, Londra Osmanlı Bankası, deniz aşırı gişelerini National and Grindlays Bank'a satmıştır ve şimdi gişesiz bir banka olarak Londrada Fenchurch Street de faaliyetine devam etmektedir. Ancak Salisbury'de, Beytüllahim'de yahut Hartum'daki müşteriler buralardaki şubeler ile Fenchurch Srreer'deki firmanın ilişkisi kalmadığını belki bilmemekte yahut yapılan değişiklik üzerinde durmamaktadırlar.

iii) Bankaların aynı meslek kolundaki firmalara ait yeter miktarda hisse senedini portföylerine kazanarak onları kontrol eder duruma geldikleri de sık sık görülmektedir. National Westminster ile Lombard Bank misalinde olduğu gibi... Ancak Lombard Bank, yine eski adiyle ve ayni şekilde faaliyetini devam ettirmektedir. Bu takdirde, yalnız sermaye toplanması söz konusudur. Firma sayısında bir azalış yine olmamaktadır.

iv) 1967 den beri, birçok büyük bankalar aralarında anlaşarak hiçbirinin yönetimine hakim olmadığı konsorsiyum bankaları kurmaktadırlar. Bu tip anlaşmalar, konsorsiyum bankasının kurucuları arasında ahenkli bir menfaat birliği daima sağlayamamaktadır. Konsorsiyum bankaları, sermaye toplanmasını da sağlayamamaktadır. Tersine, firma sayısının artmasına yol açmaktadırlar.

v) Günümüzde, bankaların birbirlerine ait hisse senetlerini alarak aralarında ortak duruma geçtikleri de görülmektedir. Böyle bir durum, sermaye toplaması olmaksızın menfaatlerin ahenkleştirilmesidir.

vi) Birçok memleketlerde, tek gişe veya birkaç gişe ile çalışan ve çok az iş yapan küçük mahalli bankalar göze çarpmaktadır. Bunlar gelişememekte; ancak hayret uyandırıcı bir dayanışla faaliyetlerine devam etmektedir.

Bunların toplanım hareketi dışında kalmaları iki nedenle ilgilidir. Birincisi, diğer bankaların onlarla birleşmekten bir fayda ummamalarıdır. İkincisi ise, o bölgede kurulu işleri bulunan sahiplerinin masrafları asgariye indirilmiş bankayı zahmetsizce ve hissi gerekçelerle yaşatacak mali olanak sahibi bulunmalarıdır.

Almancası : Bankenkonzentration.

Fransızcası: concentration bancaire.

İngilizcesi : concentration in banking.

(Bk: Temerküz, Osmanlı Bankası, National and Grindlays, konsorsiyum bankaları).