İlk defa tanınmış iktisatçı P. Samuelson tarafından izah edilmiştir.
Bağımsız yatırımlar, bir yandan çarpan etkisiyle milli geliri artırırken, öte yandan sebep oldukları gelir - tüketim akımının yarattığı uyarılmış yatırımlar (veya hızlandıran) vasıtasıyla milli gelirdeki artışı hızlandırmaktadırlar. Bu üst üste binen etkileri analiz edebilmek için çarpan ve hızlandıranın birlikte işledikleri bir makro - ekonomik denge modeli kurmak gerekecektir.
Herhangi bir t döneminde, gelir (Yt), aynı dönemdeki yatırım (lt) ve tüketim (Ct) harcamalarının toplamına eşittir:
Yt = Ct + lt (1)
Yatırım harcamaları, bağımsız (Io) ve uyarılmış (lu) yatırımlardan müteşekkildir:
lt = lot + lut (2)
Uyarılmış yatırımları yaratan, tüketim harcamalarında bir sonraki dönemde meydana gelen değişmelerdir:
lut = a (Ct - Ct - 1) (3)
(3) üncü denklemdeki a koefisyanı. hızlandıran katsayısıdır.
Burada yeni bir varsayım yapmak gerekmektedir. Herhangi bir dönemin tüketim harcamaları, bir önceki dönemin milli gelirinden yapılmaktadır:
C t = c Yt-1 (4)
C t-1 = c Yt-2 (5)
Son iki denklemdeki c koefisyanı, marjinal tüketim meylini göstermektedir.
(1). (2), (3), (4) ve (5) inci eşitlikler dikkate alınarak, t döneminin milli gelir denklemi şöyle yazılabilir:
Yt = c Yt-1 + lot + a ( Ct - C t-1)
= c Yt-1 + lot + a ( c Yt-1 - c t-2)
= lot + c (1+a) Yt-1 - ac Y t-2 (6)
lot kadar bir bağımsız yatırım artışının yaratacağı milli geliri, çarpan - hızlandıran etkisini dikkate alarak bulabilmek için. gelir akımının durduğu noktayı belirtmek gerekir. Gelirin artık artmadığı stasyoner denge halinde, birbirini izleyen dönemler boyunca gelir artık hep aynı seviyededir.
Yt = Y t-1 = Y t-2 = .........= Y (7)
(7) nci eşitlik dikkate alındığında (6) ncı denklem şöyle yazılabilir:
Y = lo + c (1 + a) Y - ac Y (8)
Buradan da l0 bağımsız yatırımının yarattığı denge gelir seviyesi, l0 ın fonksiyonu olarak
1
y = l o ______
1-c
bulunur. O halde, uyarılmış yatırımlar yoğaltım değişmelerinin fonksiyonu oldukça, otonom yatırımların sebebiyet vereceği milli gelir artışını yine çarpan tayin etmektedir. Fakat sadece çarpan etkisinin bahis konusu olduğu bir durumda, gelir düzgün bir yol takip ederek devamlı yükselir. Hızlandıranın etkisi de işin içine girince, bu yükselme düzgün olmamakta, dalgalanmalar halinde kendini göstermektedir. Çarpan ve hızlandıranın birlikte çalıştığı bir durumda, dalgalanmaların birlikte ketim meyli ile hızlandıran katsayısının sayısal değerlerine bağlıdır.
Almancası: Zusammenspiel von Multiplikator und Akzelerator.
Fransızcası: interaction du multiplicateur et de l'accélarateur.
İngilizcesi: interaction between the multiplier and the accelerator.
(Bk; Çarçan, hızlandıran, tüketim fonksiyonu. Marjinal tüketim meyli, bağımsız yatırım, uyarılmış yatırım).