GÜMRÜK BİRLİĞİ NEDİR? Yazdır
Birliğe dahil ülkelerin birbirleri ile yaptıkları ticarete gümrük vergisinin uygulanmadığı, birlik dışından yapılan ithalâta ise tek bir tarifenin uygulandığı ülkeler topluluğudur. Benelux Anlaşmasında en güzel örneğini bulan gümrük birliğinde ana gaye, birliğe dahil ülkeler arasındaki mal ve hizmet akımı üzerindeki malî tahditleri kaldırarak, optimum kaynak dağılımını sağlamaktır. Birliğe dahil ülkeler, birlik dışındaki ülkelere karşı tek ve müşterek bir gümrük tarifesi uyguladığından, hiç bir birlik ülkesi, birlik dışı ülkeden ithal ettiği bir malı birlik içinde diğer bir üyeye satarak, gümrük vergisi geliri elde edemez. Zira, birliğe dahil her ülke, birlik dışından ithalâtını kendisi yapar. Eğer birliğe dahil ülkeler dışarıya karşı tek gümrük tarifesi uygulamasalardı, o zaman birliğe giren bütün mallar gümrük tarifesi en düşük olan ülke kanalından girerdi. Böylece, bu ülke transit bir rol oynayarak, aşırı gümrük geliri sağlardı. Birlik içindeki üyelerarası ticarette gümrüğün kaldırılması gerek birlik içinde gerek birlikle dış âlem arasındaki ticaret miktar ve yönlerini değiştirir. Bir defa birlik içinde gümrüklerin olmamasından dolayı ticaret hacmi yükselir ve birlik içinde ticaretin yönü, gümrüklerle önceden korunmuş olan firmalardan, asgari maliyetle çalışan firmalara doğru değişir, Ticaretin, yüksek maliyeti üretim merkezlerinden düşük maliyetli üretim merkezlerine doğru kayması, ticaretin gelişmesidir. Birlik içinde gümrüklerin kaldırılması ve dış âleme karşı gümrük uygulanması halinde, birlik içindeki diğer ülkeler karşısında, birliğe dahil her ülke ile dış âlemdeki her hangi bir ülkenin rekabet dengesi birincisi lehine bozulur. Bu sebepten dolayı birliğe dahil bir ülke, birlik kurulmadan önce ithalâtını birlik dışı bir ülkeden yaptığı halde, birlik kurulduktan sonra, dış âleme uygulanan gümrük vergisi dolayısıyla, ticaretini birlik içindeki bir ülkeye kaydırabilir. Böylece ticaretin yönü, düşük maliyetli ülkeden yüksek maliyetli ülkeye doğru değişebilir. Gümrük birliklerinin bu etkisine ticaretin sapması denir. Roma Antlaşması ile kurulan Avrupa Müşterek Pazar'ı da gümrüklerle ilgili hükümleri dolayısıyla bir gümrük birliğidir. Ancak bu topluluk, sadece gümrük birliği de değil, ondan daha ileri, bir iktisadî birlik niteliğindedir. Gümrük birlikleri, genellikle siyasî birleşmelere yol açar. Almanya'nın siyasî birleşmesi, daha önce gümrük birliğinden geçmiştir.
Almancası : Zollverein. - union, - verband.
Fransızcası : union douaniere.
İngilizcesi : Customs union.
(Bk; iktisadî birlikler, serbest ticaret bölgeleri).