İDEOLOJİ NEDİR? Yazdır

Felsefe, sosyoloji ve iktisatta bugüne kadar farklı anlamlarda kullanılmış bir terimdir. Bu terim uzun zaman fikriyat manasına alınmış, bir ara Napolyon tarafından devrin fikir adamları hakkında aşağılatıcı bir terim olarak ideolog halinde kullanılmıştır, ideoloji sözü günümüzde çoğunlukla Marksizmdekı manasını hatıra getirir. İdeoloji, Marksistlere göre, temeldeki üretim faaliyetinin üst yapıya yansıttığı derive fikir ve düşüncelerden ibaret olup bunlar temel çoktan değiştiği halde, mevcut düzenin sürdürülmesinde çıkarı olanlar tarafından değişmez birer gerçekmiş gibi tekrarlanıp durur. Daha açık olarak, İdeoloji, alt yapı değiştikten sonra, gerçekle ilişiğini kesen günü geçmiş üst yapı kurumlarının ve onlara bağlı çıkarların sürdürülmesinde paravana vazifesini gören fikirler., düşünceler ve kıymet ölçüleridir. Fikir hayatını maddenin insan kafasında gölgesi ve uzantısı olarak gören Karl Marx için ahlâk, felsefe, din birer ideolojiden ibarettir. Marx'ın meşhur misali ile değirmen yel veya su değirmeni halinde iken toprağa bağlı bir serf sınıfını her an el altında tutabilmek için toprak ve vatanseverlik gibi duygular çift bozanların karşısına daima kutsal fikirler halinde sürülmüş, fakat aslında hâkim sınıfın menfaatini kollamaya yarayan bir âlet olarak kullanılmıştır. On Dokuzuncu Yüzyılın fabrikalaşmış değirmeni de, altyapı olarak kendine uygun bir emekçi sınıfına proletarya'ya vücut verirken, aslında ne köle, ne de serf olup ancak akit yolu ile işverene bağlı tutulacak olan yığın karşısında ahde vefa, sözleşmeye sadakat fikirlerini ilk nazarda yüksek hukuk ilkeleri olarak, fakat Marx'a göre yine hâkim sınıfın çıkarlarına uygun birer ideoloji halinde ortaya koymuştur. Marx'ın her düşünceyi ve manevî değeri bir gölge olay haline getirmek isteyişindeki abartma bir yana, ideoloji tabiri yamanımızda fikir, sanat ve kıymet ölçülerinin sosyal yapı ve çevre şartları ile biçimlenmiş olduğunu kabul eden ayrı bir sosyoloji dalında bilgi sosyolojisinde faydalı ve verimli bir âlet olarak değerlendirilmektedir.

Almancası : Ideologie.
Fransızcası : idéologie.
İngilizcesi : ideology.
(Bk; doktrin ve teori, Marksizm, Karl Marx, Diyalektik Materyalizm, alt yapı).