İHRACAT VERGİSİ NEDİR? Yazdır

Memleketten ihraç edilen mallar üzerinden genellikle siyasî sınırı gümrük hattını geçmeden önce alınan vergidir. Uzun zaman gümrük vergisinin bir şekli yâni ithal edilen mallara yüklenen yükümlülüklerin bir benzeri olarak ve sadece devlete gelir sağlamak amaciyle uygulanmıştır. Ancak, ihracatı artırma ve sanayileşme devletlerin iktisadî hedefleri arasına alındıkça bu vergi tipi yavaş yavaş ortadan kalkmıştır. Gerçekten vergi mahiyeti itibariyle, millî malların dış pazarlarda maliyetini artırmakta ve dış ülkelerde rekabet gücünü azaltmakta, netice itibariyle de üretimi sınırlamaktadır. İkinci Dünya Savaşı sırasında bir çok memlekette ve bu arada Türkiye'de bazan oldukça umumî mahiyette, bazan sadece sınırlı mallar için ihracat vergisi tatbik edilmiştir. Bu tatbikat çok gayeli olmuş, gayeler ya ayrı ayrı olarak yahut bir kaçı bir arada gözetilmiştir. Gayelerin başında, özellikle talep esnekliği çok düşük olan ve harp dolayısıyla fiyatları çok yükselen bazı matlar üzerinden devlete bu vesile ile gelir sağlamaktır. İkinci gaye, yine harp konjonktürü dolayısiyle çok büyük kârlar sağlayan ihracatçıları ve onlarla birlikte ihraç malları üreticilerini vergilendirmektir, ihracat vergisi tatbik edilmiş memleketlerin hemen hepsinin, müessir bir gelir vergisinden mahrum memleketler olması bu bakımdan dikkate değer. Nihayet gayelerin üçüncüsü, iç tüketim için gerekli görülen bir kısım malların fiyatlarını artırarak ihraçlarını sınırlamaktır. İkinci Dünya Savaşından sonra bir daha terkedilen ihracat vergileri 1950 lerde -bu sefer daha az sayıda olmakla beraber- bazı memleketlerde yeniden ortaya çıkmıştır, ihracat vergilerinin yeniden ihdasına imkân veren soğuk savaş ve bilhassa Kore Savaşı konjonktürü olmuştur. Belirli iptidaî maddelerde -jüt, kalay, kauçuk gibi- dünya çapında monopole sahip olan memleketler, durumdan faydalanarak bu mallara vergiler koymuşlar ve yabancı alıcılardan kabil olduğu kadar daha yüksek fiyatlar sağlamaya çalışmışlardır. Bu hareket, iptidaî madde ihracatcısı memleketlerin, sanayileşmek için muhtaç oldukları kaynakları tedarik etmelerini' kolaylaştıracağı düşüncesiyle, bazı iktisatçılar tarafından destek görmüştür. Ancak tatbikat bu sefer de, bir taraftan dünya şartlarının değişmesi, diğer taraftan vergi in'ikâsının yerli üretime olumsuz etkileri yüzünden kısa ömürlü olmuştur. Günümüzde ne iktisadî ne de malî araç olarak ihracat vergisi tatbik eden ülke mevcut değildir.

Almancası : Ausfuhrzölle.
Fransızcası : impöts sur les exportations.
İngilizcesi : export duties, tax on exports.
(Bk; gümrük vergileri, ICA).