İHTİMALİ HESAP NEDİR? Yazdır

On Yedinci Yüzyılda özellikle Blaise Pascal ve Pierre de Fermat'nin talih oyunlarında belirli sonuçlar elde edilmesi şansını hesaplamak maksadiyle yaptıkları çalışmalardan doğmuştur. Daha sonra bu disiplin Büyük Sayılar Kanununun ilk matematik ispatını yapan Jacques Bernouilli, ihtimalin klâsik tarifini koyan Pierre Simon Laplace, Büyük Sayılar Kanununun kapsamını genişletmek gibi katkılarda bulunan Sismon Deniş Poisson, tesadüfî gözlem hatalarının etkilerini inceleyen Karl Friedrich Gauss ve diğer bilginler tarafından geliştirilmiştir. Başlangıçta sadece talih oyunlarını ilgilendirdiği sanılan ihtimalî hesap, zamanla tesadüfî faktörlere tâbi olaylarla meşgul bilimlere girmiştir, ilkin sigortacılıkta, bilhassa hayat sigortasının esasını teşkil eden ölüm tablolarını tertip için, ihtimalî hesaptan faydalanılmıştır. Adolphe Ouételet disiplini insanların boy, kafatası genişliği gibi vasıflara göre dağılımına ve çeşitli sosyal olaylara, bu arada cürüm ve intiharlara uygulamıştır. Tabii bilimlerde ihtimalî hesabın Hata Kanunundan faydalanılmakla beraber belirli teoriler (meselâ fizikte kinetik gaz teorisi) ihtimalî hesabın bazı esasları yardımıyle izah edilmeye başlanmıştır. Atom Teorisi gibi yeni bulgular modern fizikte hattâ evvelce tabiat kanunu sayılan bazı bağıntıların gerçekte ihtimalî bir nitelik taşıdığı görüşünü hâkim kılmıştır. On Dokuzuncu Yüzyıl sonlarından bu yana Francis Galton. Karl Pearson, R. A. Fisher gibi araştırıcıların çalışmaları ile sondaj teorisinde gerçekleştirilen ilerlemeler de sondajın daha çeşitli şartlar altında uygulanmasına imkân vererek ihtimalî hesabın türlü bilimler (biyoloji, tıp, tarım bilgisi, meteoroloji, psikoloji, ekonomi, v.s.) için taşıdığı önemi bir kat daha artırmıştır. Almancası : Wahrscheinlichkeitstheorie. Fransızcası : théorie de la probabilité. İngilizcesi : probabiiity theory. (Bk; ihtimal. Oyun Ağacı, Oyun Teorisi, Büyük Sayılar Kanunu).