İLK CİHAN SAVAŞINDA TÜRK PARASI NEDİR? Yazdır

İç piyasadaki satınalma gücünü kaybetmekle beraber, altın ve kambiyo fiyatlarındaki yükselişler mutedil sayılabilecek bir seviyede kalmıştır. Harbin başlangıcında, emisyon kurumu durumunda olan Osmanlı Bankası, seferberliğin finansmanına yardımcı olmayı reddetmiştir. Kâğıt para emisyonu, dış alacaklıları temsil eden Düyunu Umumiye idaresinin garantisi altında yapılmıştır. Ancak hükümet, çıkartılacak kağıt paralara karşılık olarak bir altın ankesine ihtiyaç bulunduğunu müttefiklere bildirmiştir. Bunun üzerine, Almanya 5 milyon liralık altın göndermiştir. Kaime basma hazırlıkları tamamlanıncaya kadar, gönderilmiş olan altınlar harcanmıştır. Harcanan altınların yerini tutmak üzere Almanya tekrar 80 milyon altın mark ve Avusturya - Macaristan 47 milyon altın kuron tahsis etmişlerdir. Fakat bu sefer, altınlar Türkiye'ye gönderilmemiştir. Hükümet Spandau kalesinde ve Viyana'da saklanan altın alacağını kâğıt üzerinde Düyunu Umumiye idaresine devretmiştir. Düyunu Umumiye idaresi de, çıkartılacak kâğıt paraları harpten sonra altınla değiştireceğini ilân etmiştir. Çıkartılan 6.5 milyonluk kâğıt para, memleketi altı ay idare etmiştir. Altı ay sonra, yeni bir tertip para çıkartmak ihtiyacı doğmuş ve yine müttefiklere başvurulmuştur. Almanya, bu üçüncü müracaat üzerine, bedeli harpten bir yıl sonra altınla ödenecek hazine bonoları vermeği kabul etmiştir. Alman hazine bonolarına karşılık çıkartılan kaimeler halka güven duygusu telkin etmemiştir. Herkes altın ve gümüş iddiharına koyulmuştur. Kaimelerin sürümünde bir süre güçlükler olmuştur. Ufaklık buhranı dahi baş göstermiştir. Bir aralık hükümet kâğıt para basmayarak Alman hazine bonolarını satmağı düşünmüştür. Fakat bu bonoların alıcısı çıkmamıştır. İlk Cihan Savaşında, yedi tertip halinde 161 milyon lira çıkartılmıştır. 1915 yılına kadar, altın ve kaime başabaş geçmiştir. 1917 de, fiyatlar büyük hızla yükselmeğe başlamıştır. Altın 1917 de 550 kuruşa kadar çıktıktan sonra, mütareke ilân edilince 450 kuruştan tedavül etmiştir. İsviçre borsalarında, Osmanlı parası harp boyunca değerinin sadece % 30 unu kaybetmiştir. Memleket dışında para kıymetinin nisbeten yüksek seviyede kalmasına sebep, ithalât için döviz talebinin daralmasından ileri gelmiştir. Memleket içinde, Düyunu Umumiye İdaresinin hazırladığı geçinme endeksleri 1914 yılı 100 itibar edilmek şartiyle, 1897 ye yükselmiştir. (Bk; Kaime-i Mutebere-i Nakdiye, Ordu Kaimeleri.)