İŞKOLU NEDİR? Yazdır

Iktisadî faaliyetlerin tasnifi sonucunda birbirine benzeyen veya aynı mahiyette olanların bir araya getirilmesini ifade etmektedir. Bilindiği gibi iktisadî faaliyetlerin bütünü tarım, sanayi ve hizmet kesimleri olmak üzere üç kısma ayrılmaktadır. Bu genel tasnif muhafaza edilmekle beraber, bunların içinde birbirinden oldukça farklı iktisadî faaliyetleri belirtmek faydalı görülmüştür. Meselâ sanayi kesiminde kömür madenciliği ile dokuma sanayii, ağaç doğrama işleri ile çimento sanayiinin birbirinden farklı şeyler olduğu ilk bakışta anlaşılmaktadır. İşkollarını ilmî bir tasnife tâbi tutmak sadece bilimsel öğrenme ihtiyacını tatmin amacını gütmektedir. Çeşitli işkollarında çalışma, yaşama ve ücret şartlarını araştırabilmek için böyle bir tasnife kesinlikle ihtiyaç vardır. Aksi halde binlerce iktisadî faaliyeti tek tek araştırmaya hemen hemen imkân bulunamıyacaktır. Diğer taraftan sendikaların kurulması ve toplu iş sözleşmelerinin yapılması bakımından da iktisadî faaliyetlerin işkolları içinde tasnif edilmesi gerekmektedir. Gerçekten 274 sayılı kanuna göre işçi sendikaları işyeri çerçevesinde kurulabileceği gibi, işkolu seviyesinde de teşkil edilebilir. Bu son durumda sendikanın hangi işlerde çalışan işçileri kapsayabileceğini tayin edebilmek için işkollarının belirtilmesine ihtiyaç vardır. Ancak bu sayede hangi işçiler arasında müşterek mesleki menfaatin bulunduğu anlaşılacaktır. Diğer taraftan 275 sayılı kanuna göre toplu iş sözleşmelerinin işkolu seviyesinde yapılması mümkündür. Böyle bir sözleşmeyi yapmaya yetkili işçi ve işveren taraflarını tayin edebilmek, bu sözleşmeden hangi işçilerin yararlanabileceklerini gösterebilmek için de işkollarını birbirinden ayırmaya ihtiyaç vardır. İşte bütün bu zorunluklara cevap verebilmek için 274 sayılı Sendikalar Kanununun 9 uncu maddesinde İşkolları Yönetmeliğinin hangi esaslara göre hazırlanacağı gösterilmiş ve bunun kısa bir süre içinde çıkartılması öngörülmüştür. Netekim adı geçen kanuna göre hazırlanan işkolları Yönetmeliği 11 Ağustos 1964 tarih ve 11777 sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Şimdiye kadar birçok defa tadil edilen bu yönetmelik mümkün olduğu kadar uluslararası meslek tasniflerinden mülhem olarak hazırlanmıştır. Esasen işkollarının sıra numarası yanında uluslararası tasnif numaraları da gösterilmiştir. İşkolları Yönetmeliği, memleketimizdeki bütün iktisadî faaliyetleri 36 işkolu içinde toplamış bulunmaktadır. Bunlardan birbirleriyle ilgili olanlar da aynı yönetmeliğin 5. maddesinde gösterilmiştir. Meselâ 24, 25. 26 ve 27 sıra numaralı işkolları birbirleriyle ilgili görülmüştür. Bunlar kara, demir, deniz ve hava yollarındaki taşıtmacılık işleridir. Şu halde bu işkollarında ayrı ayrı sendikalar kurulabileceği gibi, hepsini kapsayan tek bir sendika da kurulabilir. Memleketimizde yapılan toplu iş sözleşmelerinin büyük bir çoğunluğu işyeri seviyesindeki işçileri kapsamaktadır. Hatta işkolunda faaliyet göstermek amacıyla kurulmuş sendikaların dahi ekseriya işyeri sözleşmeleri ile yetindikleri dikkati çekmektedir. İşkolunda çalışan işçi sayısının kesinlikle bilinmeyişi, yetki tespiti hususunda sendikalararası çekişmeler bu hususta belli başlı sebepleri teşkil etmektedir. İşkolu sözleşmelerinin ideal sözleşmeler olduğu hususunda da kesin bir kanaat mevcut değildir. Türkiye'de 28 işkolu vardır. 1980 yılında 34 olan işkolu sayısı 12 Eylül'den sonra 28'e indirilmiştir. Uluslararası normlarda işkolu sayısı 16'dır. İşkolları 6 Aralık 1983 tarihinde yayınlanan Resmi Gazete kararıyla şöyle belirlenmiştir: 1- Tarım ve Ormancılık, Avcılık ve Balıkçılık. 2- Madencilik, 3- Petrol, kimya, lastik, 4- Gada Sanayii, 5- Şeker, 6- Dokuma, 7- Deri, 8- Ağaç, 9- Kâğıt, 10- Basın ve yayın, 11- Banka ve sigorta, 12- Çimento- Toprak-Cam, 13-Metal, 14-Gemi, 15-İnşaat, 16-Enerji, 17- Ticaret, Büro Eğilim ve Güzel Sanatlar, 18- Kara Taşımacılığı, 19- Demiryolu Taşımacılığı, 20- Deniz Taşımacılığı, 21- Hava Taşımacılığı, 22-Ardiye ve Antrepoculuk, 23- Haberleşme, 24- Sağlık, 25- Konaklama ve Eğlence Yerleri, 26- Milli Savunma, 27- Gazetecilik, 28- Genel İsler.