(1884 te doğdu-1973'te öldü).
Otoriter, Kuvvetli ve ihtiyatlı bir devlet adamıdır.
Askerlikten yetişmiştir. Millî mücadelede, inönü zaferlerini kazanmıştır. Lozan'ı imzalamıştır. Atatürk zamanında, biri kısa ve diğeri uzun sürmüş iki Başbakanlığı vardır.
İlk iki Başbakanlığı esnasında, devleti merkeziyetçi zihniyetle yönetmiştir. Vergicilik eğilimleriyle tanınmıştır. Hükümet otoritesini ve prestijini sarsabilecek olaylara en ufak hoşgörü göstermemiştir. Büyük Buhran ve Büyük Depresyon yıllarının imkânsızlıkları içinde, kamu hizmetlerini yürütmüştür. Demiryolu politikasına büyük önem vermiştir. İktisat siyasetini Devletçilik iikeleri üzerine oturtmaya çalışmıştır.
On iki yıla yaklaşan Cumhurbaşkanlığında da, aksiyonu değil, bekleme siyasetini tercih etmiştir.
İkinci Dünya Savaşının tehlikelerinden Türkiye' yi dirayetle korumuştur. Ancak izlediği harp ekonomisi siyaseti, başarılı olmamıştır. Enflâsyon, fiyatları yükseltmiştir. Varlık Vergisini uygulamıştır. Özel inşaatın ve yatırımların hemen hemen durması, reel milli gelirin gelişmesini önlemiştir. Halk, ağır geçim sıkıntısı çekmiştir.
1950 seçimleri, onu muhalefet lideri mevkiine geçirmiştir. Beş yıl sabırla siyasî hayatın müsait bir ortama girmesini beklemiştir. Muhalefet liderliğinin başlangıcından sonuna kadar, demokrasi ilkelerini samimiyetle benimsemiştir. Gittikçe gerilen bir siyaset ortamında, iktidarın hatalarından yararlanmasını bilmiştir.
Kurucu Meclise üye olmuştur. Ancak bu Mecliste tek bir defa söz almamıştır. Görüşleri ye fikirleri, Kurucu Meclis çalışmalarını görünmeyen bir el gibi etkilemiştir.
1961 seçimlerinden sonra, koalisyon kabinelerini kurmuştur. Üç yıldan fazla, memleketi tekrar Başbakan sıfatiyle yönetmiştir. Plânlı ekonominin kurulmasına çalışmış ve ilk planın aşırılıklara sürüklenmemesini temin etmiştir. Karışık ve istikrarsız bir dönemde, tehlikeli bazı girişimleri tarihî şahsiyetinin ağırlığı ile önlemiştir.
1965 seçimleri yaklaşırken.. Halk Partisi'nin eski İktisadi Devletçilik ilkesinden kalmış boşluğu Ortanın Solu kavramiyle doldurmaya girişmiştir..
Ciddî ve tehlikeli olaylar önünde serin kanlılıkla ve şartları değerlendirerek karar almakla tanınmıştır. Usta bir parlamento lideri olduğunu her fırsatta göstermiştir. Altmış yılı eşkin mücadelelerindeki değişmeyen taktiği, karşı tarafın tamir edilmez bir hatâ yapmasını beklemek olmuştur, insanlara hissî şekilde bağlanmaktan hoşlanmamıştır.
Onlara devlet hizmetindeki geçmiş veya aktüel derecelerine göre değer vermiştir. Beslediği takdir yargılarından ziyade, koşullara göre yapabilecekleri hizmeti göz önünde tutarak şahısları vazife mevkilerine getirmiştir. Kendi yükselttiklerini, gerekirse düşürmekten çekinmemiştir. Doktrinleri, siyasetin hedefi değil, aleti saymıştır. Devrimciliği desteklemekle beraber, ruhan hep muhafazakâr kalmıştır.
(Bk; devletçilik, İkinci Dünya Savaşında Türk lirası).