Augustin Thierry, iktisadı «italyan şehirlerinde oluşmuş bir burjuva bilimi diye tanımlamıştı, italya, iktisadi düşüncenin Ortaçağda gelişmeye başladığı bir ülkedir.
İtalyan iktisatçılar Ekolü, üç gelişme safhasından geçmiştir.
i) Birinci safha, On Üçüncü Yüzyıl ortalarından On Sekizinci Yüzyıl sonuna kadar sürmüştür.
Bu dönemde, iktisadî konulan tahlile çalışmış italyan düşünürlerinden bazıları şunlardır:
Aguino'lu Thomas, Ortaçağ kanonistlerinin iktisadî görüşlerini terosil etmiş bir din adamıdır.
Paolino Minorita, büyük aile topraklarının yönetimi üzerinde durmuştur.
Edigio Colonna, vergi konuları hakkında yazmıştır.
Rehin karşılığı kredi Açuino'lu Thomas'm izinde bulunan Nicolo Barianno ve Tommaso de Vio tarafından tenkit edilmiş, bunlara karşı Da Busto'nun öncülük ettiği bir düşünürler grupu tarafından savunulmuştur.
Bernardo Giustiniani ve Ortensio Capellone, kambiyo işlemlerinden kazanç sağlanmasını günah saymışlar, fakat Antonio di San Salvatore ile Basilio Alemanni aksi tezi benimsemişlerdir.
On Dördüncü Yüzyılda, Petrarch vergilerin adaletli ve mutedil olması gerektiğini ve iltizam usulünün sakıncaları bulunduğunu ileri sürmüştür.
On Beşinci Yüzyılda Giovanni Pontano, Benedetto Cotrugli ve Diomede Carafa ticaretin yararlarını anlatmışlar, devlet giderleri ile gelirleri arasında ahenk bulunması gerektiğini yazmışlar, tarımın vergilendirilmesi üzerinde durmuşlardır.
On Altıncı Yüzyılda Matto Palmieri. Francesco Guicciardini ve Nicolo Machiavelli gibi büyük düşünürler yetişmiştir. Matto Palmieri, SİYASI İKTİSAT kavramını ortaya atmış ve nisbl vergi sistemini teklif etmiştir. Francesco Guicciardini, nisbî ve müterakki vergi sistemlerinin mukayeseli analizini yapmıştır. Nicolo Machiavelli sanayinin devletçe teşvik edilmesini, toprak verimindeki artış sonsuz olamıyeıcağına göre nüfus çoğalması sorunu üzerinde durulmasını istemiştir. Giovanni Botero da, Malthus'ün öncülüğünü yapmış, devlet monopollerini incelemiş ve ticaret kısıtlamalarının etkilerini araştırmıştır.
Gaspare Scaruffi, 1582 de, milletlerarası tek para sisteminin kazandıracağı imkânları incelemiştir.
Davanzati, bu çağda dikkate değer iktisadî fikirler öne sürmüş yazarlardandır.
1638 - 1775 arasındaki dönemde, İtalyan iktisatçıları Merkantilizm ve Himayecilik ilkelerine genellikle bağlı kalmışlardır. Merkantilizmi ilk ilkel şeklilo savunan Belloni ve ayrıntılı izahını yapan Antonio Genovesi'dir. Cossa, tarım ürünlerinin gümrük himayesi altında tutulması zorunluğu üzerinde durmuştur. Pascoli ve Bandini, ihracatın serbest bırakılmasını savunmuşlardır. Galiani ise, hububatta serbest mübadele rejiminin bir zaruret teşkil ettiğini düşünmüştür.
Genovesi, Verri, Beccaria ve Fabroni iç gümrüklere yani oktruva resimlerine karşı çıkmışlardır.
Ricci, 1787 de, nüfus çoğalmasına beslenme olanaklarının sınır çizeceğini belirtmiştir. Beccaria, gıda maddelerinin pahaiılanmasına paralel olarak ücretlerin yükseleceğini ve yüksek ücretlerin sanayileşmeğe zarar vereceğini isbata çalışmıştır.
On Sekizinci Yüzyıl italyan iktisatçılarını Kürsü Sosyalistlerinin öncüsü sayan müelliflere rastlanmıştır. Çünkü bu iktisatçılar köylünün küçük mülkiyete bağlılığı. Kapitalizmin ve büyük arazinin yarattığı sosyal sorunlar ve adaletsizlikler üzerinde durarak, toprak reformu yapmak üzere devletin müdahalesine taraftar olmuşlardır.
On Sekizinci Yüzyılın önemli düşünürlerinden biri de, Venedik'ti papaz Giammaria Orresdir. Biri 1774 de yayımlanmış Millî Ekonomi ve diğeri 1790 da yayımlanmış Nüfus Hakkında Düşünceler başlıklı iki eseri vardır. Bu iki eserle beraber başka yayımları bir araya gelince, bir iktisadî sistem ortaya çıkmaktadır. Üretim arttıkça, bunun karşılığında fedakârlıklar yapmak zorunluğu hasıl olacağını ve dolayısıyla refahın yükselmesine paralel olarak başka yönlerden sefalet ve sıkıntıların artabileceğini anlatmıştır. Üretimin gelişmesi sonunda, çalışmaksızın toplumun ödediği para ile geçinenlerin çoğalacağını yazmıştır. Artan Sefalet Teorisinde daha sonra dikkate çarpacak görüşler üzerinde durmuştur. Sanayileşmenin getireceği refaha karşılık fayda kayıpları olacağını ilk sezmiş yazar addedilmektedir.
ii) İkinci safha iktisatçıları, genellikle iyimser düşünürlerdi. Ancak birçokları, konulara sathî bir şekilde temas etmişlerdir.
Bu safha, On Sekizinci Yüzyıl sonundan On Dokuzuncu Yüzyıl ortalarına kadar uzamaktadır.
On Dokuzuncu Yüzyılın ilk yarısında iç politika krizleri İtalya'daki iktisadî gelişmeyi engellemekteydi. İtalya Birliğinin kurulmasını hedef tutan mücadeleler, iç gümrükler, makineleşme hareketinin yani teknolojik yeniliklerin gecikerek italya'ya girmesi ve orijinal görüşlü bazı iktisatçıların gereken önemle değerlendirilememesi, ikinci safhanın özelliklerindendir.
1802 - 1816 yıllarında Baron Custodi, klâsik İtalyan iktisat metinlerini kırk üç büyük cilt halinde yayımlamıştır.
1767 - 1829 yıllarında yaşamış olan Melchiore Gioja büyük toprak mülkiyetini savunmuş, sanayiin korunmasını istemiş, iş bölümü hakkında ilginç gözlemlerde bulunmuş, geniş istatistik malzemesi toplamış vs Adam Smith ile Jean - Baptiste Say'i eleştirmiştir.
1761 - 1821 yıllarında yaşamış olan Gian - Domenico Romagnosi, serbest mübadele doktrinini tenkit etmiştir. Mahirus'ün Nüfus Teorisini çürütmeğe çalışmıştır. Serbest mübadele doktrinine yönelttiği eleştirmeler bilimsel ağırlık taşımış, ancak Malthus'ü tenkit ederken ciddî hatâlara düşmüştür.
Luigi Molinari Valeriani, PİYASA DEĞERİ konusunda ayrıntılı araştırmalar ve tahliller yapmıştır. Francesco Fuoco, Ricardo'nun teorisini yorumlamış ve servet bölüşümünün servet üretiminden daha önemli bir konu olarak ele alınması gerektiğini savunmuştur. Carlo Cattaneo ise, serbest mübadele tezine bağlanarak List'in tenkidine girişmiştir. Pellegrino Rossi Napolyon'un Medenî Kanununu iktisadî açıdan eleştirmiştir. Antonio Scialoja, ingiliz iktisatçılarının yanıldıkları noktaları ortaya koymak istemiştir. Camillo Cavour hububat ithalâtı, irlanda sorunu ve devlet maliyesi hakkında güzel analizler yapmıştır.
İyimser italyan iktisatçıları akımının On Dokuzuncu Yüzyıl ortalarındaki lideri, Francesco Ferrara idi. Ferrara kredileri genişleterek ve harcamaları artırarak durgunluğu gidermek ve işsizliği azaltmak mümkün olabileceğini ilk düşünmüş iktisatçılardandır.
iii) Üçüncü safhaya, İtalyanlar «bilimsel dönem» demekten hoşlanmaktadırlar.
Bu dönemin iktisatçıları, iyimser görüşlere daha az kesinlikle bağlanmışlar, objektif ve pozitif araştırmalara önem vermişlerdir. Ferrara'nın adı, üçüncü safhada da üstün durumunu muhafaza etmiştir.
Ferrara teorilerinde hareket noktası olarak Ricardo ile Say'in teorilerini almıştır. Değer'in üretim maliyetine değil, yeniden üretim yani reproduction maliyetine bağlı olması gerektiğini savunmuştur. Piyasalarda monopol eğilimleri kuvvet kazandıkça. reproduction kriterlerinin değişebileceğini düşünmüştür. Fizik reproduction ile iktisadi reproduction kavramları arasında ayırım yapmıştır. Rant, kâr ve ücret kavramları ile değer arasındaki bağlılıkları tahlil etmiştir.
Girolamo Boccardo da, Ricardonun teorileri üzerinde büyük emek vermiş bir iktisatçıdır. Ricardo'nun teorilerini revizyondan geçirmiş, bazı noktalarını geliştirmeğe çalışmış ve bunları savunmuştur.
On Dokuzuncu Yüzyılın ikinci yarısında rant, kâr ve ücret konuları üzerindeki metinleri ilgi toplamış, devlet borçları üzerinde durmuş. Nüfus Teorisini değiştirmeğe çalışmış meşhur italyan yazarları arasında, Angelo Messedaglia önemli bir yer almıştır.
Asrın sonuna doğru ve Yirminci Yüzyıl başlangıcında yetişmiş italyan iktisatçıları orasında, büyük isimlere rastlanmıştır. Carlo F. Ferraris. Augusro Monıara, Dalla Volta, Vilfredo Parero, Mafieo Pantaleoni, Umberto Ricci, Francesco Nitti Dunlar arasında sayılabilir.
Vilfredo Pareto, Lozan Ekolünün Léon Walrası izleyen iktisatcısıdır. Pantaleoni, iktisatta birçok doktrinler bulunmadığını ve biri iktisadı bilenler ve diğeri bilmiyenler tarafından temsil edilen iki cephe olduğunu belirtmiştir. Umberto Ricci, İstanbul Üniversitesinde son yıllarını geçirmiştir. Ayrıca Constantino Bresciani - Turronı, enflâsyon üzerindeki araştırmalarıyle literatürde iz bırakmış ve Kavalalı Mehmet AH Paşa'nın planlı ekonomi denemesini dünyaya tanıtmıştır. Luigi Einaudi ise, ikinci Dünya Savaşından sonra, İtalya'da Cumhurbaşkanlığına seçilmiştir.
Almancası : Italienische Schule.
Fransızcası : écorıomistes italiens.
İngilizcesi : italian School of economists.
(Bk;Aquino'lu Thomas, Guicciardini, Botero, Davanzati, Ferrara, Beccaria, Pareto, Pantaleoni, Bresciani - Turroni, Nitti. Einaudi).