KONJONKTÜREL BÜTÇE NEDİR? Yazdır

Keynes'le beraber önem kazanmış bir kavramdır. Klasik iktisatçılarda devletin ekonomiye müdahalede bulunmaması ve bütçenin denk olması gerektiği görüşü hâkimdi. Zamanla bu görüş terkedilmiştir. Konjonktürel bütçe anlayışına göre önemli olan bütçenin denkliği değil, ekonominin genel dengesi ve bütçenin dengeye getirici fonksiyonudur. Konjonktürel bütçenin amacı milli gelirde, istihdam hacminde ve fiatlar genel seviyesinde zaman içinde meydana gelen dalgalanmaları (konjonktür dalgalarını) hafifletmektir. Kamu gelir ve giderlerinin millî gelire oranının yükselişi bütçenin bu fonksiyonunu kolaylaştırmıştır. Ayrıca devlet gelir ve giderlerinin yapısındaki gelişim de aynı yönde etki yapmıştır. Meselâ gelire bağlı vasıtasız vergilerin yaygınlaşması ve ilerlemesinin önem kazanması, diğer yandan kamu yatırımlarının ve sosyal güvenlik harcamalarının artması kamu gelir ve giderlerinin elâstikiyetini yükseltmiştir. Dengeye getirici maliye politikasının etkenliğini arttıran diğer bir husus da iktisat bilimindeki gelişmelerin millî gelirde meydana gelen enflâsyonist ve deflâsyonist temayüllerin daha iyi teşhis edilmesine ve bunlara daha rasyonel bir tutumla müdahale edilmesine imkân vermesidir. Enflâsyon dönemlerinde toplam talep artışının frenlenmesi gerekir. Parasal gelirlerin hızla arttığı bu dönemde müterakkilik dolayısile vergi toplamı da zaten kendiliğinden yükselir. Devlet ayrıca yeni vergiler koymak ya da mevcut vergilerin oranlarını yükseltmek suretiyle devlet gelirlerini arttırarak bir bütçe fazlası yaratır. Bütçe fazlası yaratmanın diğer bir yolu da kamu harcamalarını kısmaktır. Yaratılan bu bütçe fazlası ekonomi üzerinde daraltıcı ve fiyat artışlarını giderici etki yapar. Deflâsyon dönemlerinde ise istihdamın arttırılması için toplam talebin arttırılması gerekir ve bunun için bir bütçe açığı yaratılması uygundur. Esnek bir bütçe yapısı mevcutsa zaten belli gelirler azalmış, belli giderler de artmış olacaktır. Meselâ sosyal güvenlik sistemi genişse işsizlik ödemeleri yükselecek, diğer yandan gelirler azaldığı için müterakkilik dolayısile vergiler daha hızlı bir şekilde düşecektir. Bunun dışında devlet bazı vergileri kaldırmak ya da oranları indirmek ve kamu yatırımlarını veya transfer ödemelerini arttırmak yoluna da gider. Özellikle 1929 daki büyük krizden alınan dersler ve Keynes'in iktisat ilmine getirdiği yenilikler depresyon dönemlerinde kamu harcamalarının oynıyabileceği önemli rolü açıkça ortaya koymuştur.

Almancası : Zyklischer Budgetausgleich.
Fransızcası : budget conjoncturel.
İngilizcesi : cyclical budgeting.
(Bk; bütçe dengesi, konjonktür).