KOTALAR USULÜ NEDİR? Yazdır

Bir topluluğun bütün birimleri yerine, aralarından nümune rolünü oynamak üzere. bilerek seçilen bir kısmını gözlemleyerek tüm hakkında hükümlere varmayı amaçlayan kısmî derleme usûllerindendir. Usûl uygulanırken topluluğun bileştiği, durumları farklı -yani ayırıcı vasıfları araştırılan olayı etkileyen - gruplardan hareket edilir. Meselâ Üniversite öğrencilerinin istanbul'da yaşama şartları hakkındaki bir araştırmada istanbullu ve taşralı öğrencileri, sonuncular arasında burslu ve burssuz olanları, erkek ve kızları, resmî yurdlarda oturan ve oturmayanları ayırd etmek gerekir. Bundan sonra grupların ana kitledeki payı ve numuneye girecek birimlerin toplam sayısı göz önünde bulundurularak her grubun kaç birimle temsil edileceği kararlaştırılır ve belirli gruplara mensup belirli sayıda birim seçip haklarında bilgi toplamaları gözlem memurlarından istenir. Usule kontenjan anlamına gelen kota (quota)lar metodu adının verilmesi, çeşitli gruplardan seçilecek kimselerin sayısı hakkında böyle tahditler konulması ile ilgilidir. Memurlara, kotaları bildirilmekle beraber, hataları önleyecek direktifler de verilir. Haklarında kolayca bilgi alınabilecek kimselerin tercih edilmemesi. müşahedenin belirli bir semt, insan veya işletme tipi üzerine teksif olunmaması bunlar arasındadır. Memurlar bu sınırlar içinde, numuneye girecek birimleri seçmekte serbesttir. Halbuki sondaj usulü ile yapılan araştırmalarda bu hususta gözlemcilerin iradesine yer ayrılmamış olup seçim tamamiyle mekaniktir: Tesadüfe göre belirlenen - meselâ kur'ada çıkan - birimin (ve imkânsızlık halinde onun yerine, önceden tesbit edilen bir usûl uyarınca tâyin edilecek olanın) gözlem zorunludur. Bu suretle elde edilen donelerin sınıflandırılması ve işlenmesi sonucunda beliren durum bütün topluluk için geçerli sayılır. Kotalar usulü çok uygulanır. Özellikle kamu oyu araştırmaları, (meselâ siyasî bir seçimde çeşitli adayların ne kadar tutulduğunu tesbit amacını güden incelemeler) ve belirli bir mal hakkında müşterilerin takdirlerini anlamak maksadiyle tertip edilen anketler genel olarak bu metoda dayanır. Çabuk uygulanmak, tümel derlemelerden çok daha ucuz olmak gibi faidelerine karşılık önemli zaafları da vardır: Sonuçların doğru olabilmesi için grupların olayı etkileyen vasıflara göre teşkil edilmesi gerekirken, etkenler veya topluluğun bahis konusu vasıf itibariyle bileşimi .bilinmediği için bazen bu yapılamaz ve başka bakımlardan ayırd edilmiş olan grupları (meselâ gelir grupları yerine meslek gruplarını) göz önünde bulundurmak gerekir. Bundan başka müşahedenin tam olmamasından doğan yanlışların etki derecesini nümunenin tesadüfî olarak seçildiği sondaj usulünde hesaplamak mümkün olduğu halde Kota'lar usulünde kabil değildir. Ayrıca iradî seçimde müşahedecilerin, çoğu kere bizzat farkına varmadan, belirli birim tiplerini tercih eğilimini gösterdikleri ve bu yüzden bazı sistematik hatalara meydan verdikleri bir çok tecrübelerle anlaşılmıştır. Siyasî seçimlerin sonucu hakkında önceden tertip edilen araştırmaların sıhhatini, cevap verenlerden bazılarının seçime kadar fikirlerini değiştirmeleri de bozmaktadır. Almancası : Ouotenmethode. Ouotensti- chprobe. Fransızcası : sondage par méthode des quotas. İngilizcesi : quota sampling. (Bk; anket, derleme, örnekleme teorisi).