İlk teşhis edenler. Hartley Withers ve Walter Bagehot'dur.
Hartley Withers, «Paranın Anlamı» adlı eserinde, bankaların çek'li ödeme sistemi ve kliring muameleleri sayesinde, mevduata bağlı kalmaksızın kredi yaratabileceklerini ileri sürmüştür.
Bu İngiliz yazarına göre, bankalar açtıkları kredileri çok defa nakit olarak ilgiliye ödenmemekte ve sadece hesabına kaydetmekle yetinmektedirler. Krediyi alan kişi, bunu çek keşide ederek kullanmaktadır. Çekin lehdarı. alacağını kendi bankasındaki hesabına geçirtmektedir. Mevduatı bu suretle çoğalan banka, bir başka müşterisine kredi açmak fırsatını elde etmektedir. Veznelerden para çıkmaksızın, kayden zincirleme ödemeler yapılabilmektedir. Kredi hacmi genişledikçe, mevduat hesapları kabarmaktadır. Mevduat kabardıkça, yeni kredi taleplerini karşılamak imkânı belirmektedir. Ve dolayısiyle yeni “Mevduatı, açılan krediler yaratmaktadır”.
“Mevduatı kredi yaratır” diye adlandırılan sistemi yahut kredi enflâsyonunu Samuelson çarpan kavramından faydalanarak iktisat kitabında şöyle izah etmiştir:
Banka mevduatında 1000 liralık bir artış oduğunu farzedelim. Mevduat karşılığı ankes oranı % 20 olsun.
Mevduatın 1000 liralık artış kaydetmesi, bakaya 800 liralık kredi açmak imkânını kazandıracaktır. Geri kalan 200 lira, kasa ihtiyatı olarak ayrılacaktır.
800 liralık krediyi alan, bunu bir çek keşide ederek kullanırsa.. Çekin lehdarı, alacağını hesabına geçirtince, mevduat toplamında 800 lirlık yeni bir gelişme kaydedilmiş olacaktır.
Banka, 800 liralık mevduat artışının 640 lirası ile bu sefer bir başka müşterisine kredi açacaktır. Geri kalan 160 lirayı da üsulen kasa ihtiyatına ilâve edecektir.
640 liranın harcanması ve yapılan masrafın çekle ödenmesi, mevduat ve kredi hesaplarında tekrar bir yükseliş meydana getirecektir.
Ödemelerin tamamı çekli ve takaslı olarak cereyan ettiği takdirde, zincirleme ödemeler sonunda mevduatın kaydedeceği artış miktarı, aşağıda belirtilmiştir:
ΔM = 1000 + 800 + 640 + . . .
= 1000 [1 + 4/5 + (4/5)2 + (4/5)3..]
= 1000 ()
= 1000 X 5
= 5000
Bankanın ankes oranı % 20 olduğundan. 5000 liraya varan mevduat şişmesi sonunda açacağı krediler tutarı 4000 lira olacaktır.
Ve kasa ihtiyatı 1000 liralık bir fazlalık gösterecektir.
Kasa ihtiyatında kaydedilen fazlalık, inisiyal mevduat artışına eşit bulunacaktır.
Bütün ödemeler banka mekanizması için dışarı para sızmaksızın cereyan ettiği takdirde, mevduatta kaydedilecek her inisiyal artış kendinden kat kat üstün miktarda kredi doğmasına imkân hazırlayacaktır.
Bankalardaki toplam mevduat ve toplam kredi miktarının banknot emisyonunu aşması, kredi enflâsyonunun istatistiklere yansımanın belirtisidir.,
Almancası : Kreditinflation.
Fransızcası : inflation de crédit.
İngilizcesi : credit inflation.
(Bk; çarpan, mevduat çarpanı, kredi çarpanı).