VERGİNİN YANSIMASI NEDİR? Yazdır

Kanunî mükellef tarafından ödenen vergi borcunun, biri üzerinde yerleşinceye kadar, kısmen veya tamamen başkasına geçirilmesidir. Bir verginin ilk ödeyicisi veya kanunî mükellefi, onu mutlaka yüklenen kimse değildir, çünkü çoğu halde kanunî mükellef ödediği vergiyi kısmen veya tamamen başkasına geçirmektedir. Ancak, kanunî mükellefin, ödediği vergi yükünü olduğu gibi kendi üzerinde taşıması, yani hiç kimseye geçirmemesi de mümkündür. Bu takdirde tabiatıyla yansıma söz konusu değildir. Vergi yansıması, vergi yükünün kanunî mükelleften başka şahıslara kaymasına yol açtığından, vergileme prensipleri açısından önemle incelenmesi gerekli bir konudur. Vergileme prensiplerinde, belirli ekonomik ve sosyal hedeflere varabilmek için vergi yüklerinin ekonomide ne şekilde dağıtılması gerektiği incelenmektedir. Eğer vergi yükleri, yansıma olayı sonucunda, verginin salındığı andakinden farklı bir dağılım gösterirse, o takdirde ekonomide meydana gelen gerçek yük dağılımının tespiti, yansımanın yön ve şiddetinin bilinmesine bağlı olur. Diğer bir deyişle, yansıma olayı sonucunda vergi yükleri kanunî mükelleflerden nihaî mükelleflere doğru kaymış olacağından, gerçek yükün tespiti, ancak yansıma olayının yön ve şiddetinin doğrulukla belirlenmesine bağlı kalır. Görülüyor ki yansıma olayını göz önüne almadan, ekonomideki gerçek vergi yükü hakkında kesin sonuca varmak mümkün değildir. Yansıma olayı, birbirine bağlı üç olay halinde gerçekleşmektedir. Bunlar, sırasıyla, vurgu, aktarma ve yerleşmedir. Vurgu, verginin mükellef üzerinde yaptığı ilk olumsuz tesirdir. Bu olumsuz tesirdir ki, mükellefi, vergiyi başkasına aktarmaya itmekte ve böylece yansıma olayını başlatmaktadır. Bu esnada aktarma olayı ortaya çıkmakta ve ilk mükellef, ödediği verginin bir kısmını veya hepsini bir başka şahsa aktarmaya çalışmaktadır. Böylece, bir veya bir kaç mükellef arasında aktarılan vergi, nihayet, aktarılamayacağı şartlar içinde nihaî mükellef üzerinde kalmaktadır. Bu olaya yerleşme denir. Diğer bir ifade ile vergi artık nihaî mükellef üzerinde yerleşmiştir. Verginin yansıması, ileriye ve geriye doğru olmak üzere iki yönlüdür. Bu yönler, verginin kanunî mükellefine göre belirlenir, ileriye yansıma, vergi yükünün tüketicilere doğru, geriye yansıma ise, vergi yükünün üretim faktörleri sahiplerine doğru kaydırılmasıdır. Yansıma olayı, piyasa mekanizması içinde ve çeşitli faktörlerin bir arada çalıştığı bir ortamda gerçekleşir. Bu itibarla yansıma olayının kesinlikle belirlenmesi güçtür. Ancak, bu olaya etki yapan faktörlere bakılarak, yansımanın yön ve şiddeti hakkında fikir sahibi olunabilir. Yansımayı etkileyen çok çeşitli faktörler arasında en önemlileri, verginin mahiyeti, piyasa yapısı ve arz ve talep eğrilerinin elâstiklikleridir. Verginin mahiyeti açısından vasıtalı vergiler vasıtasızlara oranla, geniş kapsamlı vergiler dar kapsamlılara oranla ve millî vergiler mahallîlere oranla daha kolay yansır. Piyasa yapısında ise, piyasanın tekelci veya rekabet piyasası olmasına göre yansıma şiddeti değişir. Arz ve talep elâstikleri de vergi yansımasında önemli rol oynar. Almancası : Steueriibenvalzung. Fransızcası : incidence de l'impöt. İngilizcesi : tax incidence, tax shifting. (Bk; vergi yükü).