Memleketimizde çiftçinin zirai kredi ihtiyacının bir teşkilât eliyle karşılanması maksadıyla Mithat Paşa’nın kurduğu memleket sandıklarının zamanla gelişmesinden meydana gelmiştir. Mithat Paşa Niş Valiliği sırasında 1863 yılında Pirot kasabasında ilk ziraî kredi sandığını kurmuş ve 1865 yılında Tuna Valiliği sırasında da civar kasaba ve köylerde aynı mahiyette mahallî sandıklar meydana getirmişti.
Bir nev'i ziraî kredi müessesesi olan bu sandıkların bütün diğer vilâyetlere de teşmili faydalı görüldüğünden 1867 yılında Memleket Sandıkları Nizamnamesi çıkarılarak bu sandıklara da Memleket Sandıkları adı verilmişti.
Nizamnameye göre, memleket sandıklarına sermaye tedariki için köylerde, hali arazide, hane başına yarım dönüm isabet edecek surette yer ayrılacak ve haftada bir gün bütün halk burada imece suretiyle çalışacaktı. Elde edilecek hâsılat köy ihtiyar heyetleri vasıtası ile satılarak bedeli mal sandıklarına emaneten yatırılacak, bu paralar 200 altına baliğ olunca, köylünün malı olmak üzere Memleket Sandığı açılacaktı. Bu sandıklardan yalnız çiftçilere şahsî kefaletle veya rehin mukabilinde kredi verilebilmekte idi. Kredinin âzamî miktarı 20 lira, faiz nispeti ise ayda yüzde bir, yıllık olarak da %12 idi. Memleket sandıklarının bütün memlekete yayılmasından sonra 18S3 yılında çıkarılan yeni bir nizamname ile memleket sandıkları sermayesinin imece yerine aşar vergisine konulan %1 nispetinde menafi hissesi adı verilen bir ilâve vergi ile karşılanması kabul edildiğinden memleket sandıklarına da Menafi Sandıkları adı verilmiş ve bu sandıklar Ticaret ve Nafıa Nezaretinin kontrolüne tâbi tutulmuştur. Bu sandıkların da gerektiği şekilde iyi idare edilememeleri üzerine 1888 yılında çıkarılan yeni bir nizamname ile Menafi Sandıkları kaldırılarak Ziraat Bankası kurulmuştur.
Ticaret Nezaretine bağlı olarak 10 milyon lira sermaye ile kurulan Ziraat Bankası gayrimenkul terhini veya şahsi kefalet ile çiftçilere para ikraz edebilecek, tevdiat kabul edebilecek ve ziraate müteallik sarraflık işleriyle meşgul olabilecekti.
Cumhuriyetin ilânından sonra 1924 yılında çıkarılan kanunla, Türkiye Ziraat Bankasına bilcümle banka muameleleri yapmak ve her türlü kredi açmak
Salahiyetleri tanınmış olduğu gibi statüsünde yapılan tadilâtla da Anonim Şirket hüviyeti verilmiş ve sermayesi 30 milyon liraya çıkarılmıştı.
Nihayet 1937 yılında çıkarılan 3202 sayılı kanunla Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankası kurulmuştur. Banka 3460 sayılı kanun ile iktisadi Devlet Teşekkülü haline gelmiştir.
Bankanın sermayesi, 1965 yılında 1,5 milyar liraya yükseltilmiştir.
Ziraat Bankasının ana gayesi, nüfusumuzun çoğunluğunu teşkil eden Türk çiftçilerine tarımsal üretimde bulunabilmeleri için ihtiyaç duydukları kredileri elverişli şartlar altında sağlamak ve bu suretle memleketimizin kalkınmasına zemin hazırlayan tarım sektörünün gelişmesine yardım etmektir.
Tarım kredi kooperatiflerinin gelişmesine de banka yardımcı olmaktadır. Bankanın bir müessesesi de İstanbul Emniyet Sandığıdır.
T.C. Ziraat Bankası bazı sınaî teşebbüslere de iştirak etmiştir. B u meyanda ;
Azot Sanayii T.A.Ş.. T. Şeker Fabrikaları A.Ş., Türkiye Yapağı ve Tiftik A.Ş., Yem Sanayii T.A.Ş., Aksaray Azmi Milli T.A.Ş., Balıkesir Pamuklu Dokuma Sanayii T.A.Ş., Bilecik Konserve Sanayii A.Ş., Sun'i Tahta Sanayii T.A.Ş.. T.C. Merkez Bankası, Ülfet Gıda ve Sabun Sanayii T.A.Ş., Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş., Başak Sigorta. (Gima) Gıda ve ihtiyaç Maddeleri T.A.Ş., Kepez Meyve ve Sebze İstihsal ve Konserve T.A.Ş., Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş., Migros Türk Ticaret T.A.Ş., Süt Hayvanları ve Süt Sanayii A.Ş. lerinin sermayelerindeki hissesi yüzde onun üstündedir.
Şubelerinin sayısı 793 ü bulan Bankanın 1971 yılı sonu itibariyle özkaynakları yekûnu (sermaye, ihtiyat ve karşılıklar) 1,8 milyar idi.
Aynı yıl sonunda, aktifleri 21.5 milyar lira tutuyordu.
Bankada çalışan personel sayısı 1971 yılı sonunda 19 bin kişi idi.