İstatistik testleri yapmağa imkan vermek üzere teorileri ve sorunları matematiksel formüller halinde ifade etmek, ekonometrinin hedefidir. Matematik formüllerle tahlile müsait her türlü iktisadi konular, ekonometri kapsamı içindedir.
Ekonometri'nin öncüsü, Canard ve Cournot'dur. Cournot, matematiğin yalnız soyut tahlil metodu olmayıp, gözlemlere uygulanabilecek bir alet hizmeti görebileceğini belirtmiştir. Ancak Cournot'nun 1838 de ortaya koyduğu ilmi gerçeği tatbikata intikal ettirebilmek için uzun zaman geçmesi lazım gelmiştir. Moore, Lenoir ve Engel de, ekonometrinin doğuşu ile sonuçlanacak çalışmalara ışık tutmuşlardır.
1930 dan sonra, bu yani ilim dalının temellerini Irving Fisher başkanlığındaki Cleveland Ekonometri Derneği kurmuştur. Bu dernek, Econumetrica dergisini çıkarmıştır.
Ragnar Frish, uzun yıllar Econometrica'nın yöneticisi olarak hizmet etmiştir.
Ekonometrik araştırmalar, dört safha halinde gruplanabilir.
i) Birinci safha, kalıplaştırma yahut şekillendirmedir.
Kalıplaştırma yahut şekillendirme safhasında, eldeki verilere dayanarak seçilecek endogen ve egzogen değişkenler, birbirleriyle ilişkilerini belirtecek eşitlikler veya eşitsizlikler sistemi halinde matematik lisanına çevrilir.
ii) İkinci safha, değerlendirmedir.
Bu safhada, gözlemlerden çıkartılan istatistiki sonuçlara dayanarak modeldeki paremetrelerin değer hesabı yapılır.
Mesela,
Y = aX + bZx
tipinde bir denklemle karşılaşıldığında; X, Y ve Z değerlerini veren serilerden faydalanmak suretiyle a, b ve ar nın kıymetleri bulunur ve hesaplardaki hata marjları tahmine tabi tutulur. Böylece, yalnız parametrelerin değerleri tespit edilmekle kalmaz, Aynı zamanda istatistik testleri için hazırlanmış parametrelerin teorik değerlere ilişki derecesini de anlamağa çalışılır.
iii) Üçüncü safha, doğruluk kontrolüdür.
Bu safhada, matematik işlemlerin gerçek hayata uygunluk derecesi araştırılır. Model yardımıyla kurulmuş hipotezlerden varılan sonuçlar tahlil edilir. Hipotezlerle gerçek arasındaki ahenk derecesi ortaya konulur. Ve bu suretle, konunun izahı yapılmış olur.
iv) Meydana getirilmiş modelin previzyon yani ön görme amacına kullanılması, hesaplara yeni verilerin ilavesine lüzum gösterir. Hazırlanan sistemdeki previzyonların zamanla doğruluk veya yanlışlığı meydana çıkarmakla, hesaplara temel tutulmuş teorik ilişkilerin istatistiki testleri tamamlanmış sayılır.
Bu tip ekonometrik incelemelerin ilk örneklerinden biri, Jan Tinbergen tarafından yapılmıştır. Tinbergen'in 1939 da hazırladığı model, Büyük Britanya demir ve çelik tüketimini izah etmiştir. Tinbergen modelinde, 1920 den 1936 ya kadar her yıla ait istatistik dizgeleri, ertesi yılın previzyonlarına esas tutulmuştur.
Tinbergen’in modelinde beş değişken vardır.
X1 demir ve çelik tüketimidir.
X2 demir ve çelik sanayi aksiyon kurlarına ve temettü oranlarına ait göstergedir.
X3 çıkarılmış tahvillerin ortalama faizidir,
X4 demir döküm fiyatıdır.
X5 zaman faktörüdür.
Tinbergen X2 , X3, X4, X5 in değişmelerine göre X in dalgalanmalarını tahlil etmiştir.
Bu modelde;
Bir yıl önce, yani (t - 1) döneminde X2 nin durumuna ve altı ay önce yani (t-0.5) döne X3 ve X4 ün durumlarına göre,
diğer bir deyimle,
X2(t— 1) . X3 (t—0.5) ve X3 (t—0.5) e bağlı olarak
X1 in değişmeleri belirtilmiştir.
X1 in cari yıl zarfında yahut t döneminde diğer değişkenlerle ilişkisi aşağıdaki denklemle ifade edilmiştir.
Tinbergen modelinde istatistiklerden faydalanarak ve a. b. c. d parametrelerinin yardımıyla X, (tl yahut cari yıl demir ve çelik piyasa koşulları izah edilmiştir.
Ekonometri, günümüzde milli iktisadın tümünü kapsayan makro tahlillerde ve plancılık çalışmalarında kullanılmaktadır, İtalya’da, Amerika Birleşik Devletlerinde. Büyük Britanya'da ve hatta Türkiyede ekonometrik modellere özellikle kısa dönemli previzyonlar için başvurulmaktadır. Ekonometri'nin iktisat siyasetine, plancılığa ve büyük firmaların faaliyetine azımsanmayacak hizmetleri dokunmaktadır.
Almancası : Ökonometrie.
Fransızcası : économétrie.
İngilizcesi ; econometrics.
(Bk;ekonometrik makro - modeller, ekonometrik mikro - model, Jan Tinbergen, Cournot, Ragnar Frish).