Piyasa ekonomisinde faktör tahsisi probleminin karakterleri tam rekabet ve eksik rekabet rejimlerinde birbirinden ayrıdır.
i) ilk olarak, tam rekabet şartları altında faktör tahsisi üzerinde duralım.
Farzedelim ki;
Emek ve sermaye piyasalarında tam istihdam şartları mevcuttur. Yalnız iki çeşit mal imal edilmektedir. Bu mallar, kumaş ve akümülatördür.
Kumaş sanayinde, emeğin marjinal verimi günde 40 metredir. Sermayenin marjinal verimi de aynı miktardır, yani 40 metredir.
Akümülatör sanayiinde ise.. Emeğin marjinal verimi günde 10 tanedir. Sermayenin marjinal verimi 30 adet akümülatör tutmaktadır.
Akümülatör sanayimden tekstil sanayiine işçi transferi olursa... Mesela bir işçi akümülatör imalatını bırakıp tekstil sanayiinde çalışmağa başlarsa. Akümülatör imalatı 10 adet azalacak ve kumaş imalatı 40 metre artacaktır.
Tekstil sanayimden akümülatör sanayiine sermaye kayması olursa.. Mesela bir sermaye birimi tekstil sanayiinden alınarak akümülatör sanayiine bağlanırsa.. Kumaş imalatı 40 metre azalacak ve akümülatör imalatı 30 adet artacaktır.
Bir emek biriminin akümülatör sanayiinden tekstil sanayiine ve bir sermaye biriminin tekstil sanayiinden akümülatör sanayiine geçmesi sonunda, kumaş imalatı aynı seviyede kalmakla beraber, akümülatör imalatında 20 adet artış kaydedilmiş olacaktır.
Sermayenin marjinal verimi akümülatör sanayiinde daha yüksek olduğu müddetçe, bu iş kolunda kapital yoğunluğu artmağa devam edecektir. Emeğin marjinal verimi kumaş sanayiinde daha fazla olduğu sürece işçiler tekstil tesislerine rağbet edeceklerdir Emek ve sermaye hareketleri, her faktörün marjinal verimi ancak her iki iş kolunda da marjinal hasıla değerine eşit olunca duracaktır. Çünkü bu noktadan sonra, emek veya sermaye yoğunluğunun artırılmasında bir menfaat olmayacaktır.
Tam rekabet koşutlarında Fiyatlar ücretler ve Faiz, birer görünmeyen el gibi, faktör tahsisini tayin edecektir.
Her faktörün marjinal verimi iki iş kolunda da birbirine eşit olduğu durumda üretim hacmi tüketiciyi en fazla tatmin edecek seviyeye erişmiş bulunacaktır.
ii) Eksik rekabet rejiminde ise. bir faktörün marjinal nasıla değeri iki iş kolunda ayrı olsa bile, üretim sahaları arasında faktör hareketleri kaydedılmiyebilir.
Müteşebbis, hiç şüphesiz, eksik rekabet rejiminde de kar haddini maksimize etmek arzusunu besliyecektir. Ancak eksik rekabet rejiminde, fiyat - ücret-faiz mekanizması bir görünmeyen el gibi faktör tahsisini dengeye getirici roy oynamayacaktır. Ürerim hacmi, tüketiciyi en fazla tatmin edecek seviyeye erişemeyecektir.
Eksik rekabet koşullarında, durumun ezellikleri aşağıdaki formüllerle belirtilmiştir.
Faktörün marjinal hasılası = Faktörün marjinal maliyeti
Faktörün marjinal hasılası = Üretimin marjinal değeri
Ortalama maliyet = Marjinal maliyet.
Almancası : Faktorzuteilung.
Fransızcası : aUocation des facteurs.
İngilizcesi : aUocation of factors.
(Bk: faktör, faktör hareketleri, ücret Teorileri, sermayenin, marjinal etkenliği, ikame elastikliği, faktör payları, faktör piyasası).