Yüklenirken Lütfen Bekleyiniz...

KAPİTÜLASYONLAR NEDİR?


Osmanlıcadaki karşılığı, imtiyazat-ı ecnebiye'dir. Yabancıların ayrıcalıkları anlamına gelmektedir. Bu terimin Fransızcadaki capitulation ile ilişkisi yoktur. Fransızcada capitulation, teslim olma anlaşması yahut bir fikri savunmaktan vazgeçme demektir. Osmanlı devleti, ilk Kapitülâsyonları kabul ettiğinde, en kuvvetli çağında idi. İtalyancadaki anlaşma anlamına gelen capitulazione sözcüğü, bir ülkedeki (özellikle Osmanlı imparatorluğundaki) yabancıların statüsünü ifade otmiştir. Ancak bu terimin gerçek kaynağı capitula' dır. Osmanlı devletinde yabancıların statülerine ait metinler, capitula denilen bölümlere ayrılmakta idi. Kapitülâsyonlar, yabancı uyrukluların statülerini ve ayrıcalıklarını belirten metinlerdeki capitula yahut fasıl başlıkları teriminden gelmedir. Kapitülâsyonların kökeni hakkında değişik teoriler vardır. İlk teoriye göre, Kapitülâsyonlar İslâm Hukukunun sert ve şiddetli olmasından doğmuştur. Kapitülâsyonlar bu sertliği yumuşatmış ve böylece yabancıların müslüman ülkelerde yaşamaları mümkün olmuştur. İkinci teoriye göre, müslümanların devletler hukuku süjesi olamıyacakları ve onlara karşı daima harp edilmesi gerektiği ileri sürülmektedir. Yani hırıstiyanlar ve müslümanlar arasındaki normal bağıntı savaştır. Fakat siyasî zaruretler ve şartlar karşısında Kapitülâsyonlar verilerek ve anlaşmalar yapılarak savaşa son verilebilir. Üçüncü teoriye göre, Kapitülâsyonların sebebi iktisadîdir. Böylece, kapitülâsyon veren ülkeler Avrupa ticaretini Doğuya çekmek ve kendi mahsullerini Batıya satmak amacı gütmüşlerdir. Dördüncü teoriye göre, Kapitülâsyonlar Dogu ve Batı arasındaki uygarlık farkına bağlanabilir Kanunlar, örf ve adetler, kültür seviyesi v s. farklı olduğundan yabancılara muafiyetler tanınmak suretıle ahenkli bir hayat sağlanabilir. Padişahlar, yönetim güçlüklerini önlemek amacile ilk Kapitülâsyonları kabul etmişlerdir. İlk Türk kapitülâsyonu İstanbul'un zaptında Katih'e yardım eden Cenevizlilere ve daha sonra Venediklilere. Mısır'ın Osmanlılar tarafından işgalinden sonra. Fransa'ya Birinci Elisabeth zamanında İngiltere'ye, Hollanda'ya, Avusturya'ya. Rusya'ya,. A B D.'ne Yunanistan'a ve İran'a verilmiştir. 1856 Paris Anlaşnıası'nın müzakereleri sırasında Ali Paşa Kapitülâsyonların Türk Hükümetini zayıflattığını ileri sürerek kaldırılmasını istemiştir. Bu teklif reddedilmiştir. Sonra 1862 ve 1867 do yapılan müracaatlar da olumlu sonuçlar vermemiştir. 1880 de yeniden Kapitülâsyonların kaldırılması istenmiş ise de yine reddedilmiş tir. Daha önce 1740 da Fransa'ya verilen Kapitülâsyonların daimiliği tasdik edildiğinden, yabancı ülkeler Kapitülâsyonların kendi iradeleri dışında kaldırılamıyacağını ileri sürmüşlerdir. Türkiye 9 Eylül 1914 de. Birinci Dünya Savaşına girmeden yabancı devletlere bir nota vererek Kapitülâsyonların ilga edileceğini bildirmiştir. Kapitülâsyonların tamamen kaldırılması Lozan Anlaşması ile gerçekleşmiştir. Kapitülâsyon rejimlerine Asya ve Afrika ülkelerinde de rastlanmıştır.

Almancası. : Kapitulotionen.
Fransızcası : Capitulations.
İngilizcesi : Capitulations.
(Bk; Açık Kapı Siyaseti. Emperyalizm, komprador).