KAPİTALİZM NEDİR? Yazdır

Üretim araçları mülkiyetinin özel kişilere ait «olabileceği» bir rejimdir. Sosyalizmin kaynağını doktrinlerden ve teorilerden almasına karşılık, Kapitalizm fiilî bir durumdur. Sosyalizmin aksine Kapitalizmin ideolojisi yoktur. Saf Kapitalizm yahut salt Kapitalizm denilebilecek bir iktisadî rejime tarihten örnek gösterebilmek güçtür. Kapitalizm, hemen daima karma ekonomi karakteri taşımıştır. Özel sektörün yanında kamu işletmelerine de kapitalist rejimlerde rastlanmaktadır. Sosyalist yazarlar, Kapitalizmin belirli bir tarih dönemi ile sınırlı geçici bir rejim olduğunu telkine çalışmaktadırlar. Oysa ki, İlkçağda dahi, küçümsenmiyecek kapitaller işletildiği bilinmektedir. 20. Yüzyılın ikinci yarısında da Kapitalizm çökmek istidadını göstermeyen bir sistem olarak durmaktadır. Kapitalizm'in birinci özelliği, temsil ettiği zihniyettir. Bu zihniyet, kâr hedefine dönüktür. Kapitalizm. kâr ve kazanç yollarını açmak için her çareye başvurulabilen bir düzendir. Menfaatine elverdiği vakit Liberalizmi, Himayeciliği ve hattâ Devletçiliği destekleyebilir. Piyasa hâkimiyetini ele geçirmeğe hazırlanırken rekabetin serbest olmasını ve piyasaya hâkim olunca monopolcülüğü tercih edebilir. Piyasa çarkları rahat dönerken devlet müdahalesini istemez. Güçlükler belirince devlet yardımına başvurur. Kapitalizmin ikinci özelliği mülkiyete dayanmasıdır. Mülkiyet hakkının sağlamlığı ve hukukî sermayenin fertlere ait «olabilmesi», Kapitalizmin temel şartlarıdır. Kapitalizmin üçüncü özelliği, paranın hâkim rol oynadığı ve kredi mekanizmasının oldukça rahat işlediği piyasalara ihtiyaç duymasıdır. Dinî örgütlerin ve siyasî iktidarın para kuvvetini güçlerile gölgeleyebilecekleri iktisadî iklimler,Kapitalizme elverişli değildir. Kapitalizm, azınlık rejimi olarak doğmuş ve gelişmiştir. Bir azınlık olmalarına rağmen kapitalistlerin egemen sınıf durumunda bulunmaları, mülkiyet prensipine ve hukuk rejimine dayanmaları ile izah edilebilir. Mülkiyet, insanlar için ruhi bir ihtiyaçtır. Herkes bir yuvaya, bir toprak parçasına, bir otomobile. bir iş yerine veya bir tasarruf hesabına «benimdir» diyebilmek ister. Küçük burjuvaların ve küçük çiftçilerin mülkiyete geniş kütleler halinde bağlı bulunmaları. Kapitalizm hesabına bir destek teşkil etmiştir. Hukuk devletini, kanun önünde eşitliği, basın hürriyetini ve ferdî hakları Kapitalizm daima savunmuştur. Hukuki eşitlik koşullarında Kapitalizm en kuvvetli kalemlerin, en usta hukukçuların, en tesirli baskı araçlarının ve en nüfuzlu politikacıların yardımından faydalanmakta zorluk çekmemiştir. Modern Kapitalizme yol açan gelişmelerin ana çizgileri şöyle özetlenebilir: Ferdî işletme, aile firması veya birkaç ortaklı iş yeri tipi. başlangıçta yaygındı. Ortaçağ kapitalisti. çok cepheli bir insandı. Aynı iş adamının çiftçilik, emlâkçilik, ihracat-ithalât tacirliği, armatörlük. imalâtçılık, bankacılık ve vergi mültezimliği yaptığı görülebilirdi. İş adamı, hükümdara yakın olmağa ve devlet kuvvetile işbirliği yapmağa çalışırdı. Hükümdarın teveccühünü kazanmak ve kendisine faydası dokunacakları kilit mevkilere yerleştirmek için entrikalara girişirdi. Hükümet müzaheretinden faydalanarak imtiyazlar alır ve monopoller kurardı. Yabancı rakiplere karşı gümrük siyasetine ve devlet donanmasının himayesine sığınırdı. Bu tip iş adamları rejimi. Büyük Sanayi Devrimine kadar sürmüştür. Büyük Sanayi Devrimi .ve ona paralel olarak emisyon rejimlerinin kurulması ve çekli ödemelerin yayılması. Kapitalizmin seyrinde ikinci bir merhale olmuştur. Üretimin hızla arjması, mahreçler sorununu ön plâna çıkarmıştır. Sanayici ve tüccar, dar bölge pazarından kopmuş ve millî sınırlar dışında sürüm alanları aramağa başlamıştır. Devlet yardımına ihtiyacı azaldığından, “Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler” sloganını benimsemiştir. Çekli ödeme sisteminin ve tüccar senetlerini emisyon kurumunda reeskonta sunulmasının sağladığı geniş kredi imkânları, sermayeyi sayılı insanlar inhisarından kurtarmıştır. Serbest rekabete dayanan ve anonim ortaklıklara gittikçe daha geniş yer bırakan bir düzen, ilk Dünya Savaşına kadar Kapitalizmin ilerlemesin? de rol oynamıştır. Günümüzde, Kapitalizmin gelişmesi yeni bir yön almıştır. Reklâm, mal sürümünde kuvvetli bir etken haline gelmiştir. Pahalı tesislerle çalışmak ve reklâma büyük paralar harcamak zorunluğu. işletme hacminin büyümesine sebep olmuştur. istihsal örgütü atomisitesini kaybetmiş ve piyasalarda oligopoller üstünlük elde etmişlerdir. Sermayedarlık hüviyeti ile yöneticilik fonksiyonu birbirinden kopmuştur. Sermayenin çok sayıda küçük ortaklara dağıldığı halka açık anonim ortaklıklar revaç bulmuştur. İş adamı, kapital riskini üzerine almaktansa kapitali halka dağıtmağı ve yöneticilik mevkiini elinde tutmağı tercih etmiştir, işletmelerde kapital hacmi büyüdükçe. münferit sermayedarın hissesi ufalmıştır. Kalabalık sermayedarlar grupunun idareye etkisi, zayıflamıştır. «Yöneticiler devrimi» denilen olay. hakikatte şahsî kapital katkıları sembolik kalan kişilerin Kapitalizmi temsil etmeğe haşlamalarıdır.

Almancası : Kapitalismus,
Fransızcası : capitalisme.
İngilizcesi : capitalism.
(Bk: sermaye, hukukî sermaye, teknik- sermaye. iş adamı, kapitalist. Liberalizm).