KONSOLİDASYON NEDİR? Yazdır

Genellikle kısa vâdeli bir devlet borcunun yerini uzun vâdeli bir borcun alması anlamını taşır. Tahkimin sebebi devletin vâdesi gelmiş olan kısa vâdeli (dalgalı) borçları ödeme imkânına sahip olmaması ya da bu imkâna sahip olmasına rağmen bu ödemenin piyasada yapacağı genişletici etkiyı önlemek istemesidir. Belirtilen bu şartlar mevcut olduğu takdirde uzun vâdeli bir borcun da vâdesi geldiği halde ödenmeyerek konsolidasyona gidilmesi sözkonusu olabilir. Konsolidasyon işlemi isteğe bağlı veya zorunlu olmak üzere iki türlüdür. İsteğe bağlı tahkimde kısa vâdeli borcun yerine piyasaya sürülen yeni borç tahvillerini fertler alıp almamakta serbesttirler. İsteğe bağlı tahkimde esas olarak iki yol söz konusudur. Birinci usûle göre devlet uzun vâdeli yeni borç tahvillerini piyasaya sürer ve bunlardan sağladığı gelirle kısa vâdeli borçları öder" Daha çok uygulanan diğer usûle göre ise devlet kısa vâdeli devlet borcu tahvillerini para olarak kabul eder ve ellerinde bu tahvilden bulunduranlar bunları yeni tahvillerle değiştirebilirler. Böyle bir değiştirmeyi teşvik için uzun vâdeli borçların daha üstün şartlar taşıması gerekir: meselâ faiz oranının daha yüksek olması gibi zorunlu tahkimde fertlere tercih hakkı tanınmaz ve devlet tek taraflı olarak kısa vâdeli borç tahvili yerine uzun vâdeli borç tahvilini geçirir. Böyle bir durumda yeni tahvilleri üstün kılacak şartlar esas olarak fazla önem taşımaz: fakat politik düşüncelerle devlet yine de bazı avantajlar sağlamak yoluna gider. Ülkemizde konsolidasyona bir çok defalar başvurulmuştur. Bunların en önemlileri şunlardır: 1958 devalüasyonu ile ilişkili olarak 1959 Mayıs'ında yapılan bir anlaşmayla çeşitli ülkelerdeki tüccarlara olan vâdesiz ariyere borçlar, uzun vâdeli bir ödeme plânına bağlanmıştır. Fakat daha önemlisi, 1960 yılında sadece iç dalgalı borçları kapsayan ve Türkiye'de bugüne kadar gerçekleştirilenlerin en büyüğü olan tahkimdir. Bu tahkim ameliyesile uzun vâdeli borç haline getirilen dalgalı borçların miktarı 7 milyar 150 milyon liradır.