Yüklenirken Lütfen Bekleyiniz...

LONCA NEDİR?


Osmanlı İmparatorluğunda On Birinci veya On İkinci Asırdan itibaren yeni bir görünüş kazanan esnaf kuruluşlarına verilen isimdir.

Loncalar aslında daha önce dini esaslara göre kurulmuş olan tarikatların bir devamından ibarettir. Loncaların meydana gelmesinin başlıca sebeplerini esnafın zamanın gerekliliklerine uymak, din ve tarikat bağlarından kurtulmak isteği şeklinde özetlemek mümkündür. Gerçekten loncalardan önce eşnaf kuruluşlarına girmek ve ilerlemek pek çok merasime tâbiydi ve bu merasimler dinî esaslara göre yapılırdı. Diğer taraftan her esnaf derneği bir tarikat olduğundan bu kuruluşlara üye olabilmek için müslüman olmak şarttı. Halbuki fetihler sebebiyle esnaf arasına müslüman olmıyan unsurlar da katılmıştı. Bu esnafın meslekî kuruluşun kontrol ve himayesinden uzak kalması bazı sakıncalar doğurmaktaydı. Zira dergâh ve zaviye toplantılarında alınan kararlar müslüman olmıyan esnaf için bağlayıcı olmamaktaydı. Ayrıca mesleğin veya sanatın çözüm bekleyen müşterek birçok sorunları vardı. Merasimsiz toplanabilmek ve hangi dine mensup olursa olsun. bütün esnafı bir araya getirebilmek için dergâh ve zaviye dışında, her esnaf çarşısının uygun bir yerinde umumî bir toplantı yeri seçilmişti. Esnafın toplandığı bu yere lonca adı verilmiştir. Görüldüğü gibi loncalar dinî mahiyeti tarikatlar kadar kuvvetli olmıyan mesleki ve aynı zamanda sosyal fonksiyonlar ifa eden kuruluşlardır. Loncalarda tespit edilen kaideler esnaf arasında asırlar boyunca bir meslek disiplini sağlamış ve çalışanlarla çalıştıranlar arasındaki beşerî münasebetleri düzenlemiştir.

Loncaların en önemli fonksiyonlarından birisi mesleki eğitimdi. Sanata girmek ve kademe kademe ilerlemek bir takım formalitelerin yerine getirilmesine bağlıydı, ilk önce uzun bir çıraklık dönemi geçirilir, çıraklık sırasında «ehli iffetten» olduğu anlaşılanlar kalfalık imtihanına tâbi tutulur, muvaffak olanlar kalfa ünvanını alarak mesleğe kabul edilirdi. Usta mertebesine erişebilmek için de fütüvvetnamede aranılan şartları haiz olmak ve gerekli imtihan ve merasimleri geçirmiş bulunmak zorunluydu.

Usta kalfa ve çıraklar bir arada çalışırlar ve genellikle aynı yerde yaşarlardı. Usta, yanında çalıştırdığı çırak ve kalfaların bütün sorunlarıyla ilgilenir, çırak ve kalfalar da ustalarına büyük bir hürmet ve bağlılık gösterirlerdi.

Loncalar teavün sandığt vasıtası ile sosyal fonksiyonlarda da bulunurlardı. Sandığın gelirleri esnafın iktidarına göre ödediği aidat, kalfa ve usta olmak üzere ödenen imtihan harçları ve sandığa yapılan bağışlardan meydana gelmekteydi. Sandığın fonlarından ihtiyacı olan veya işini genişletmek istiyen esnafa belirli bir faiz haddinden kredi açmak mümkündü. Faiz geliri ise hayır işlerine sarf edilirdi, ihtiyarlıkları sebebiyle dükkânlarına gidemiyen ustalara (aceze) bir yaşlılık sigortası mahiyetinde yardımda bulunulurdu. Ayrıca hangi yaşta olursa olsun sakat veya hasta esnafa (malûlin) bu sandıktan yardım edilirdi.

Loncanın organları idare heyeti, reis, kethüda ve yiğitbaşı olmak üzere dört tanedir. Hepsi de demokratik esaslara göre esnaf arasından seçilmekteydi.

Almancası : Gilde.
Fransızcası : corps de mâtiers, gildes, ghildes, Corporation.
İngilizcesi : guild, corporation.
(Bk; Korporatizm).