Yüklenirken Lütfen Bekleyiniz...

OSMANLI BANKASI NEDİR?


Memleketimizin ilk emisyon kurumudur. Yabancı sermaye ile kurulmuştur.

1863 de faaliyete geçmiştir.

Paris'te, Londra'da ve İstanbul’da üç ayrı yönetim kuruluna bağlı olarak çalışmıştır.

Osmanlı Bankası, mutlak monopol şartları altında konvertibl banknot çıkarmak imtiyazını almıştır. Hükümet, ayrıca kaime bastırmamayı ve bir başka kuruluşa emisyon imtiyazı vermemeyi taahhüt etmiştir. Ancak bu taahhüde rağmen, savaş ve malî darlık zamanlarında hazinece para bastırılmasına zaruret ortaya çıkmıştır.

Osmanlı Bankası, ilk iki faaliyet yılında, banknotlarına % 50 oranında ankes bulundurmuştur. Bu süre sonunda, altın karşılık % 33 e indirilmiştir. Altın ankesini aşan emisyon fazlasından, devlet rîıaliyesi yararlanmıştır.

Osmanlı Bankasının banknotları, yalnız İstanbul’da altına çevrilmiştir. Konvertibilitenin coğrafî bakımdan sınırlı tutulması, emisyon sisteminin başarısını engellemiştir. Halk, İstanbul’dan başka yerde kaimeden farksız gördüğü bu banknotlara az rağbet etmiştir. 1914 yılına kadar, emisyon hacmi 4 milyon lirayı ancak bulmuştur.

Harp finansmanına yardımcı olmak, merkez bankalarının aslî görevidir. Osmanlı Bankası ise, harplerde hükümete emisyon yaparak ve avans açarak gerektiği gibi yardımcı olmamıştır. Ancak hükümetin de kaime bastırmasına itiraz etmemiştir.

Osmanlı Bankası, imparatorluk çağının nüfuzlu bir yabancı kuruluşu idi. Dış borçlanmalara aracılık etmesi ve doğrudan doğruya kredi açması, onun etkili rol oynamasını kolaylaştırmıştır. 1879 da Rüsumu Sitte İdaresinin ve 1881 de Düyunu Umumiyenin kurulmasında; ayrıca demiryolu, maden, terkos, liman ve gaz şirketleri imtiyazlarının verilmesinde rol oynamıştır.

1895 de dört ay süre ile ve 1914 de süresiz olarak konvertiblite hükmünün işletilmesine fasıla verilmiştir.

Cumhuriyet devrinde, Osmanlı Bankası banknotları devlet parası olmaktan çıkmış ve yürürlükten kalkmıştır. Ellerinde bu banknotlardan bulunanlar, otuz dört yıl bekletilmişlerdir. Nihayet 1947 de henüz sahiplerinin korudukları banknotların karşılıkları altın kuruna göre ödenmiştir.

Osmanlı Bankası, Cumhuriyet devrinde bir ticaret bankası olarak faaliyetini sürdürmüştür, imparatorluktan ayrılmış ülkelerde ve İngiliz nüfuzu altında bulunan bazı bölgelerde örgütünü geliştirmeğe önem vermiştir.

1971 sonunda, Osmanlı Bankasının Türkiye’de 1447 kişilik personel kadrosu bulunan 93 şubesi vardı. Aktifleri iki milyar lirayı ve mevduatı bir buçuk milyarı aşmakta idi.

Memleket dışındaki durumuna gelince.. 1969 da Sudanda 11, İran Körfezinde 4, Ürdün'de 12, Rodezya'da 1, Kenya'da 3, Kıbrıs'ta 15, Uganda'da 2, İsviçre’de 1, Marsilya'da 1, Paris'te 1 ve Londra'da 2 gişesi vardı. Osmanlı Bankasının tana ortaklık» durumunda bulunduğu Soci6t6 Nouvelle de la Banque de Syrie et du Liban'ın da 17 şubesi bulunuyordu.

1969 dan sonra, Osmanlı Bankası'nın Londra grubu, gişelerini National and Grindlays Bankasına satmıştır. Adres de değiştirerek, bir gişesiz banka yahut haute bangue durumuna geçmiştir. Paris grubu, hisse senetlerinden bir kısmını National and Grindlays'e sattığı gibi, National and Grindlays'in hisse senetlerinden de alarak bir karmaşık temerküz hareketini gerçekleştirmiştir. Paristeki Banka Grı'ndlay Ottomane adını almıştır. Bu grubun örgütünde Aix en Provence, Marsilya, Cannes, Cenevre ve Nice şubeleri ile Lübnan kolu yer almaktadır.

(Bk; Grı'ndlay Ottomane)