İstihsal bölgelerinden şehirlere elma sevkedildiğini farzedelim. Elmalar rastgele sandıklara doldurulursa.. Meyvaların büyükleri ve küçükleri, hamları ve çürükleri, ekşileri ve tatlıları ve çeşitli cinsleri bir arada sevkedilirse.. Teslim edilecek malın tatminkâr olması veya olmaması şansa bağlı kalacaktır. Malı perakende satışa arzetmeden ayırmak ve kalitesine göre maliyet-fiyat hesabı yapmak gerekecektir. Alıcı, malı görmeksizin sipariş vermekten çekinecektir. Malı gördüğü vakit de, riski dikkate alarak, ödeyeceği fiyatı asgari had civarında tutmağa çalışacaktır. Müşterinin çektiği zorluğa ve duyduğu güvensizliğe karşılık, üretici de fiyattan kaybedecektir.
Sanayide de.. Her fabrika imalâtını kendine göre düzenlerse.. Bir markada kullanılan parça bir diğerine uymazsa.. A memleketinde yapılmış ve B memleketine sevkedilmiş bir cihazın parçasını değiştirmek gerektiğinde, piyasadaki numunelerden hiçbiri uymazsa.. Yahut her tekstil fabrikası kendine göre ölçü ve norm uygulamağa kalkışırsa.. Piyasa ihtiyaçlarına tatminkâr şekil de cevap vermekte, ölçek ekonomilerinden faydalanmakta ve sürümü genişletmekte zorluk çekileceği tabiidir.
Bu sebeple, hemen bütün iş kollarında, faaliyeti belirli normlara uydurmak ihtiyacı duyulmaktadır. Üretim, ticaret ve hizmet alanlarında faaliyetin yeknasak normlara göre düzenlenmesine standardizasyon denilmektedir.
Standardizasyon'un üç safhası vardır:
i) Birinci safhaya spécification denilmektedir. Spécification, bir malda aranacak niteliklerin ve özelliklerin tayin ve tesbitidir.
ii) İkinci safhada, mal birimlerinin boyları, ağırlıkları, şekilleri ve tolerans payları bütün firmalar için müşterek esaslara bağlanmaktadır.
iii) Üçüncü safhada çeşitlerin azaltılması, piyasaya yalnız en fazla aranacak tiplerin sevkedilmesi ve bilhassa carî ihtiyaçların cevaplandırılması sağlanmaktadır.
Standardizasyon'un önlediği sakıncalar ve kazandırdığı faydalar şöyle özetlenebilir;
Alıcı, numuneye bakarak veya kalite özelliklerini belirten terimleri esas tutarak emniyetle sipariş verebilmektedir. Penang'lı bir tüccar, malı görmeğe lüzum kalmaksızın Kanada'ya sipariş ettiği buğdayı Hong Kong'a satabilmektedir. Sanayici ve tüccar, bir kısım külfetli işlemlerden kurtulmakta ve maliyetlerini düşürebilmektedirler. Daha basit malzeme ile daha prodüktif imalat yapılabilmektedir. Mal çeşitlerinin ve tiplerinin azalması, stokların bekleme süresini kısaltmakta ve döner sermayelerin tedavül hızını arttırmaktadır. İşletmelerde döner sermaye tasarrufu elde edilmektedir.
Toprak mahsulleri, maden ürünleri, yarı mamuller ve ara mallar, standardizasyondan iyi sonuç alınan faaliyet konulardır. Ferdî zevklerin ve kaprislerin etkili rol oynadığı lüks eşya istihsal ve ticaretinde ise, standardizasyon prensipleri dar ölçüde tatbik edilebilmektedir.
Almancası : Standardisierung.
Fransızcası : standardisation. normalisation.
İngilizcesi : standardization.
(Bk: rasyonelleştirme).